Objecten

Hoe klein kan een sterrenstelsel zijn?

Ons eigen sterrenstelsel heeft een doorsnede van ongeveer 100.000 lichtjaar en bevat ongeveer 200 miljard sterren. Het grootste sterrenstelsel dat we kennen is IC 1101. Dit sterrenstelsel heeft een doorsnede van ongeveer 6 miljoen lichtjaar en een massa van ongeveer 100 triljoen zonsmassa’s. Het kleinste sterrenstelsel? Dat bevat ongeveer een 1000 sterren…..

Dit hele zwakke sterrenstelsel is bekend als Segue 2. Het bevat ongeveer 1000 sterren en het heeft een doorsnede van ongeveer 150 lichtjaar. Met die afmetingen vraag je je af of je het wel als een sterrenstelsel mag beschouwen. Er zijn tenslotte bolvormige sterrenhopen, die deel uit maken van ons eigen sterrenstelsel, die véél meer sterren bevatten.

Foto Segue 2 in Aries - Ram
Opname van Segue-2 in Aries – Ram. Credit: Garrison-Kimmel Bullock (UCI)

Eén van de voorwaarden voor een sterrenstelsel is dat het door de zwaartekracht bij elkaar wordt gehouden. Dat betekent dat de sterren niet kunnen ontsnappen uit de zwaartekracht van het sterrenstelsel. Om een duizend sterren door middel van zwaartekracht aan elkaar te binden moet de snelheid van de totale groep extreem laag zijn; maximaal 1 kilometer per sesonde. De sterren van Segue 2 bewegen echter ruim 200 keer zo snel en toch zijn ze door middel van de zwaartekracht aan elkaar gebonden.

Hoe dit kan? Donkere materie! Ofschoon Segue 2 slechts een duizendtal sterren bevat heeft het een totale massa van 600.000 zonsmassa’s. Dit betekent dat het overgrote deel van de massa van het sterrenstelsel uit donkere materie bestaat. In feite is Segue 2 een enorme brok donkere materie waar zich nog steeds een paar oude sterren in bevinden. Segue 2 is een door zwaartekracht aan elkaar gebonden groep sterren omringd door een halo van donkere materie. Volgens de definitie is Segue 2 daarom een sterrenstelsel.

Het interessante aan Segue 2 is het feit dat het precies het type mini-sterrenstelsel is dat voorspeld wordt door de theorieën over donkere materie. De klontering van donkere materie zorgt niet alleen voor het mechanisme om een klein sterrenstelsel te vormen maar ook voorspelt de theorie dat een sterrenstelsel als Segue 2 voornamelijk bestaat uit donkere materie. Hoe kleiner het sterrenstelsel des te minder materiaal is er aanwezig voor stervorming en des te meer speelt donkere materie een rol om het sterrenstelsel door middel van zwaartekracht bij elkaar te houden.

Net zoals de kleinste sterren ons helpen te definiëren wat een ster eigenlijk is helpen de kleinste sterrenstelsels ons bij het definiëren wat een sterrenstelsel eigenlijk is. Wat we hebben geleerd is dat donkere materie een cruciale rol speelt in sterrenstelsels, in het bijzonder in kleine sterrenstelsels.

Segue 2 Data

Segue 2 in Aries - Ram
Positie van Segue 2 in het sterrenbeeld Aries – Ram

Segue 2 bevindt zich in het sterrenbeeld Ram- Aries. Het werd in 2007 ontdekt op opnames die waren gemaakt met de Sloan Digital Sky Survey. Het sterrenstelsel bevindt zich op een afstand van 110.000 lichtjaar van de Zon. Segue 2 is één van de kleinste en zwakste satelliet sterrenstelsels van ons eigen sterrenstelsel. De sterren van Segue 2 zijn oud; ze hebben leeftijden van meer dan 12 miljard jaar. De sterren bevatten gemiddeld 100x minder zware elementen dan onze Zon. Vermoedelijk behoren de sterren van Segue 2 tot de oudste sterren in het heelal. Er vindt momenteel geen stervorming meer plaats in Segue 2. In 2013 werd ontdekt dat Segue 2 bij elkaar werd gehouden door donkere materie.

Gebruikte bronnen: