Astronomen

Wie was Asaph Hall?

Het is vandaag 115 jaar geleden dat de Amerikaanse astronoom Asaph Hall overleed.

Asaph Hall (1829 – 1907)
Asaph Hall (1829 – 1907)

De Amerikaanse astronoom Asaph Hall werd op 15 oktober 1829 geboren. Hij is het bekendst geworden door zijn ontdekking in 1877 van Phobos en Deimos, de twee maantjes van Mars. Hij bepaalde de banen van de manen van andere planeten en dubbelsterren, de rotatieperiode van Saturnus en de massa van Mars.

Asaph Hall – zijn jonge jaren

Asaph Hall werd in Goshen in de Amerikaanse staat Connecticut geboren als zoon van de klokkenmaker Asaph Hall II en Hannah Palmer. Het klokkenmakersbedrijf van zijn vader deed het niet goed en zijn vader stierf toen Asaph 13 was. Als gevolg van de vroege dood van zijn vader moest hij op 16-jarige leeftijd school verlaten en werd hij het hulpje van een timmerman. Later kon hij toch wiskunde gaan studeren aan het Central College in McGrawville in de Amerikaanse staat New York. Daar volgde hij lessen bij een instructrice in de geometrie. Dit was de Duitse Angeline Stickney waarmee hij in 1856 zou trouwen.

De US Naval sterrenwacht

In 1856 kreeg hij een baan aan de Harvard College sterrenwacht in Cambridge in de Amerikaanse staat Massachusetts. Het bleek dat hij een expert was in het berekenen van banen. In 1862 werd hij assistent-astronoom aan de US Naval sterrenwacht en binnen een jaar na zijn aanstelling werd hij er in 1863 professor in de wiskunde. Asaph Hall kreeg de verantwoordelijkheid over de 66 cm USNO refractor, destijds de grootste refractortelescoop ter wereld. In 1877 ontdekt hij met behulp van deze telescoop de maantje Phobos en Deimos en zag hij een witte vlek op Saturnus die hij gebruikte om de rotatieperiode van de planeet mee te berekenen.

Phobos en Deimos

In 1877 vond Mars zich in een uitzonderlijke goede waarneempositie en vele astronomen bestudeerden de planeet. Dit leidde aan de ene hand tot de ontdekking van de “kanalen” op Mars door Giovanni Schiaparelli en aan de andere hand tot de ontdekking van de twee manen van Mars Phobos en Deimos door Hall. Hij werd tijdens zijn waarnemingen energiek ondersteund door zijn vrouw Angeline Stickney.

De manen werden vernoemd naar de begeleiders die de strijdwagen van de oorlogsgod Ares (Mars) in de Ilias voorttrokken. Phobos (diameter 26,8 * 22,4 * 18,4 km) en Deimos (diameter 15,0 * 12,2 * 10,4 kilometer) zijn twee onregelmatig gevormde rotsblokken. Mogelijk zijn het twee door Mars ingevangen asteroïden.

Het bestaan van de twee maantjes was al veel eerder in de literatuur beschreven. Onder andere Voltaire schreef in zijn in 1750 verschenen Micromégas over twee manen van Mars, Vermoedelijk heeft Voltaire dit idee overgenomen van Jonathan Swift die in zijn in 1726 verschenen derde deel van Gulliver’s Reizen schreef over de astronomen van Laputa die twee kleine sterren of satellieten in een baan om Mars hadden gevonden. Men neemt aan dat Swift had gehoord over een verkeerde interpretatie door Johannes Kepler van een anagram dat Galileo hem in 1609 had gestuurd waarin hij Kepler vertelde over de ontdekking van de fases van Venus en de ontdekking van twee manen van Mars.

De maan Phobos met de krater Stickney, gefotografeerd in 1977 door de Viking 1
Phobos en zijn grote krater Stickney gefotografeerd door de Viking 1. De krater heeft een doorsnede van ongeveer 10 kilometer. De opname is in juni 1977 gemaakt, 100 jaar na de ontdekking van de maan door Asaph Hall, door de Viking 1. Credit: NASA.

Verdere prestaties

Verder toonde Asaph Hall aan dat de positie van de elliptische baan van Hyperion, een maan van Saturnus, met ongeveer 20° per jaar achteruit loopt. Hall onderzocht ook stellaire parallaxen en de posities van sterren in de Pleiaden. Hij diende in 1872 een artikel in met de titel “On an Experimental Determination of Pi”. Daarin rapporteerde hij de resultaten van een experiment dat hij samen met zijn vriend kapitein Fox uitvoerde. Fox gooide herhaaldelijk willekeurig een fijne staaldraad op een plat houten oppervlak dat werd begrensd met evenwijdige parallelle lijnen. Dit artikel, een experiment over het probleem van de naalden van Buffon, is een zeer vroeg gedocumenteerd gebruik van willekeurige steekproeven in wetenschappelijk onderzoek.

Latere jaren

In 1891 ging Asaph Hall met pensioen bij de marine. Hij werd in 1896 docent hemelmechanica aan de universiteit van Harvard en bleef hier tot 1901 lesgeven. Hij was sinds 1875 lid van de National Academy of Sciences en sinds 1878 lid van de American Philosophical Society. In 1879 kreeg hij de Gold Medal van de Royal Astronomical Society van Engeland en werd hij gekozen voor de Amerikaanse Academy of Arts and Sciences en de Franse Académie des Sciences. Op 5 december 1880 werd hij verkozen tot lid van de Russische Academie van Wetenschappen in St. Petersburg. In 1891 verruilde Hall Washington voor Annapolis alwaar hij op 22 november 1907 stierf.

Eerste publicatie: 22 november 2022