Sterrenkunde koeterwaals – Galileïsche manen
In de winter van 1609 richtte Galileo Galilei zijn nieuw gebouwde astronomische telescoop op de planeet Jupiter en hij zag dat de machtige planeet werd vergezeld door kleinere lichtpuntjes. Gedurende de volgende maanden zag hij deze vier puntjes om de planeet heen dansen.
Het duurde niet lang voor hij besefte wat hij zag: vier manen in een baan rond Jupiter. Dit was een grote doorbraak in de astronomie, de eerste keer dat iemand een object rond een andere planeet had waargenomen. Galileo noemde deze manen aanvankelijk ter ere van zijn Italiaanse beschermheren, de familie de Medici, maar een andere reeks namen bleek al snel populair. De manen, afkomstig van verschillende geliefden van Zeus, werden bekend als Io, Europa, Ganymedes en Callisto.
De binnenste maan Io heeft een diameter van ongeveer 3660 kilometer en draait elke 1,769 dagen om Jupiter heen. Het is een extreem vulkanisch object, de enige andere wereld dan de Aarde die actieve vulkanen herbergt.
De volgende maan is Europa, de kleinste van de Galileïsche manen met een diameter van iets meer dan 3100 kilometer. Europa is vooral intrigerend voor astronomen. De maan is bedekt met een dikke laag ijs en onder dat ijs herbergt de maan een enorme, de maan volledig omspannende oceaan. Die oceaan heeft meer vloeibaar water dan de Aarde en het is potentieel geschikt voor leven.
Ganymedes is de derde maan. Het is met een diameter van meer dan 5200 kilometer de grootste maan van ons zonnestelsel. De maan is zelfs groter dan de planeet Mercurius maar heeft dan wel weer een veel kleinere dichtheid dan Mercurius. Ook Ganymedes heeft waarschijnlijk verschillende afwisselende lagen van ijs en oceanen van vloeibaar water. De maan is groot genoeg om een dunne atmosfeer van voornamelijk zuurstof te herbergen.
De laatste van de Galileïsche manen is Callisto. Deze maan is niet veel kleiner dan Ganymedes. Callisto heeft een doorsnede van ongeveer 4820 kilometer. In tegenstelling tot de andere manen is het oppervlak van Callisto zwaar bekraterd. Io’s non-stop vulkanische activiteit verzacht constant eventuele littekens van inslagen terwijl Europa en Ganymedes hetzelfde doen door steeds nieuw ijs aan te maken. Maar Callisto ontbeert dergelijke activiteit en herbergt daarom belangrijke informatie over het ontstaan en de geschiedenis van het zonnestelsel.
We hebben uiteraard ook uitgebreidere artikelen over de manen van Jupiter en de planeet Jupiter zelf.
Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday
