Waarnemen – de Draak
Als je vanavond een donkere sterrenhemel hebt kun je het sterrenbeeld Draak – Draco eens gaan opzoeken. Dit sterrenbeeld kronkelt rond onze moderne poolster die we Polaris noemen. De afbeelding bovenaan dit bericht toont de Draak zoals afgebeeld in een oude sterrenatlas door Johannes Hevelius in 1690. Zie je de cirkel? Die cirkel geeft de veranderende positie van de noordelijke hemelpool aan over een periode van 26.000 jaar.
De cyclus van 26.000 jaar wordt precessie genoemd. Het is een langzaam, soepel wiebelen dat in de loop van de tijd een verandering van de aardas veroorzaakt. Precessie zorgt ervoor dat de aardas een cirkel tussen de sterren trekt. Zo wijst de aardas in de loop van de tijd naar verschillende sterren en verandert de identiteit van onze poolster.
Dus onze moderne Polaris was niet altijd onze noordpoolster. Het was ooit een gewone ster aan de noordelijke hemel, Phoenice genaamd. Een ster in Draco de Draak, Thuban genaamd, was de poolster toen de Egyptenaren zo’n 5000 jaar geleden de piramides bouwden.
De draak slingert tussen de twee beren door
De Grote Beer kan je helpen om de Draak en zijn ster Thuban te vinden. De draak heeft een donkere lucht nodig om gezien te kunnen worden. Op juniavonden vind je de Grote Beer hoog in het noorden. De twee buitenste sterren van de pan wijzen naar onze tegenwoordige poolster. Deze ster, Polaris, markeert het einde van het handvat van de Kleine Beer.
De Kleine Beer is relatief zwak. Als je de beide beren kunt vinden is je lucht waarschijnlijk behoorlijk donker. En je hebt die donkere lucht nodig om de Draak te kunnen zien. Je zult je ogen en je verbeeldingskracht een beetje moeten laten afdwalen om de hele kronkelende vorm van de Draak aan de noordelijke hemel te zien.
Thuban is gemakkelijk te vinden
Ook – als je de beide beren kan vinden en als je lucht relatief donker is – kun je Thuban gemakkelijk zien. De ster is gemakkelijk te vinden door tussen de beide beren door te kijken. Thuban is 1,6 magnitude zwakker dan Polaris en dat betekent dat Polaris vier keer helderder is. Thuban was omstreeks 3000 voor Christus de Poolster. Daze periode valt samen met het begin van de bouw van de piramides in Egypte. Er wordt gezegd dat de aflopende doorgang van de Grote Piramide van Khufu in Gizeh zo gebouwd is dat deze rechtstreeks naar Thuban wijst. Dus onze voorouders kenden en vierden deze ster. Nu ijst het dalende pad naar Polaris, de “nieuwe” Poolster.
Thuban was meer dan 1000 jaar onze Poolster. De ster was in het jaar 2830 voor Christus het dichtste bij de pool. De kleinste afstand bedroeg toen 10 boogminuten oftewel 1/6de graad. Onze eigen Polaris zal in de volgende eeuw niet dichter dan 27 boogminuten bij de ware hemelpool komen.
Thuban als Poolster
Thuban bevond zich 200 jaar lang binnen 1° van het ware noorden. Maar naarmate de eeuwen verstreken werden ook de sterren die onze Poolster wilden worden, dat ook. Thuban is in 20.346 na Christus weer gaan de beurt om onze Poolster te zijn.
Door een telescoop gezien is Thuban een blauwwitte ster met een visuele helderheid van magnitude 3,67. De ster is ongeveer 340 lichtjaar van de Aarde verwijderd, is vijf keer groter dan de Zon en schijnt 240 keer helderder dan de Zon. De ster heeft een begeleider maar die bevindt zich te dicht bij Thuban om door een amateurtelescoop waargenomen te worden.
En Polaris? Zijn heerschappij begon toen Gemma Frisius in 1547 er voor het eerst naar verwees als “die ster die polair wordt genoemd”. In juli 2016 heeft de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie officieel verklaard dat de ster Polaris heet.
Over een paar duizend jaar zal de ster niet langer als de Poolster worden beschouwd. Misschien zal de IAU de naam dan weer veranderen in Phoenice, zoals de ster eerder al werd genoemd.
Samengevat: laat je ogen en verbeeldingskracht een beetje afdwalen om de hele kronkelende vorm van Draco de Draak aan de noordelijke sterrenhemel te zien. Als je hem ziet kijk dan ook naar Thuban, een voormalige poolster.
We hebben ook nog een veel uitgebreider artikel over het sterrenbeeld Draco – Daak en de ster Thuban op Kuuke’s Sterrenbeelden staan.
Eerste publicatie: 14 juni 2023
Bron: EarthSky
