Wie was Helen Sawyer – Hogg

Op 28 januari 1993 overleed de Amerikaanse astronome Helen Sawyer-Hogg. Hogg is bekend vanwege haar baanbrekende werk naar veranderlijke sterren in bolhopen (sterren met een cyclische verandering in helderheid gevonden in enorme, dichte conglomeraten van sterren in de buitenste halo van ons sterrenstelsel). Ze was de eerste vrouwelijke president van verschillende astronomische organisaties en een opmerkelijke vrouw in de wetenschap in een tijd waarin veel universiteiten geen wetenschappelijke graden aan vrouwen toekenden.

Van Chemie naar Astronomie

Helen Hogg werd op 1 augustus 1905 in Lowell in de Amerikaanse staat Massachusetts geboren. Ze was de tweede dochter van de bankier Edward Everett Sawyer en de voormalige onderwijzeres Carrier Sprague Sawyer. Als kind werd ze door haar ouders aangemoedigd om de natuur te verkennen. Op vijf jarige leeftijd mocht ze in 1910 komeet Halley zien.

Op 15-jarige leeftijd studeerde ze af aan de Lowell High School maar ze verkoos er nog een jaar te blijven alvorens ze in 1922 vertrok naar het Mount Holyoke College. Ondanks dat ze bijna een graad in de chemie had veranderde ze haar hoofdvak van chemie naar astronomie. Dit deed ze na het volgen van lessen astronomie bij Dr. Anne Sewell. In 1925 nam Sewell haar studenten mee om een totale zonsverduistering te zien en een jaar later kwam Annie Jump Cannon, een beroemde astronome werkzaam aan de Harvard universiteit op bezoek bij Mount Holyoke. Helen noemde deze ervaringen bepalende momenten die ertoe leidden dat ze sterrenkunde ging studeren. In 1926 rondde ze haar bachelor in de astronomie magna cum laude af.

Variabele sterren en bolhopen

Na haar afstuderen aan Mount Holyoke ontving ze, met hulp van Annie Jump Cannon, in de herfst van 1926 een beurs voor een afstudeeronderzoek aan de Harvard sterrenwacht. Eenmaal op Harvard werkte ze samen met Harlow Shapley, de directeur van het afstudeerprogramma in de astronomie. Ze werkte hard en maakte lange dagen om de grootte en helderheid van bolvormige sterrenhopen te meten en ze publiceerde verschillende artikelen.

Een bolvormige sterrenhoop is een bolvormige verzameling sterren die als een satelliet om een galactische kern draaien. Bolvormige sterrenhopen zijn voor middel van zwaartekracht stevig aan elkaar gebonden waardoor ze hun bolvorm krijgen en relatief hoge stellaire dichtheden in hun centra hebben. De naam van deze categorie sterrenhopen is afgeleid van het Latijnse globulus, een kleine bol.

Bolvormige sterrenhopen worden aangetroffen in de halo van sterrenstelsels en bevatten aanzienlijk veel sterren. Ze zijn veel ouder dan de minder dichte opensterrenhopen die in de schijf van een sterrenstelsel worden aangetroffen.

Van Harvard naar Radcliffe

In 1928 behaalde ze haar master en in 1931 haar doctoraal, beide aan het Radcliffe College. Harvard weigerde in die tijd om vrouwen een doctoraat in de wetenschap toe te kennen. In 1930 trouwde ze met Frank Hogg. Hogg was een jonge Canadees en mede-astronomiestudent. In 1931 verhuisde het stel naar Canada waar Frank een positie aanvaardde bij het Diminion Astrophysical Observatory in Victoria in de Canadese provincie British Columbia. De grote depressie had toegeslagen en Helen Sawyer kon geen werk vinden. Ze kreeg niettemin toestemming om de telescoop van de sterrenwacht te gebruiken en kon haar studie van bolhopen op vrijwillige basis voortzetten. Ze begon foto’s te maken van veranderlijke sterren met de 72 inch reflector van de sterrenwacht waarbij ze cyclische veranderingen in de helderheid van de veranderlijke sterren catalogiseerde. Tijdens haar werk aan het Dominion Astrophysical Observatory vond ze 132 nieuwe veranderlijke sterren in de bolhoop Messier 2.

Naar Canada

In 1935 verhuisde het stel vaan Ontario waar Frank Hogg hoogleraar astronomie aan de universiteit van Toronto werd. Helen vervolgde aar waarnemingen van bolvormige sterrenhopen in het David Dunlop Observatory en ze werd in 1936 aangenomen als onderzoeksmedewerker op de faculteit astronomie. Tijdens haar eerste jaar bleef ze bolvormige sterrenhopen fotograferen waarbij ze duizenden foto’s verzamelde die ze gebruikte om duizenden veranderlijke sterren in de sterrenhopen te identificeren. Ze publiceerde in 1939 een catalogus van 1116 veranderlijke sterren in bolvormige sterrenhopen. Het was de eerste van drie catalogi die ze zou voltooien. Een vierde was in de maak toen ze overleed.

Naast haar werk aan veranderlijke sterren in bolvormige sterrenhopen gebruikte Helen de periode-helderheidsrelatie van Cepheïde veranderlijke sterren (in 1908 ontdekt door Henrietta Swan Leavitt) om de kennis over leeftijd, grootte en structuur van ons sterrenstelsel te vergroten.

Een toonaangevende autoriteit in de astronomie

Twee jaar later, in 1941 begon Sawyer les te geven aan de astronomische faculteit van de universiteit van Toronto. Dit was grotendeels het gevolg van het wegvallen van mannelijk personeel als gevolg van de Tweede Wereldoorlog. In 1946 werd haar man directeur van de sterrenwacht. Helen behield haar positie nadat de mannen uit de oorlog waren teruggekeerden promoveerde tot assistent-professor in 1951. In 1955 werd ze universitair hoofddocent en in 1957 gewoon hoogleraar. Na haar pensionering in 1976 werd ze emeritus hoogleraar. Tijdens haar onderzoekscarrière publiceerde Helen Sawyer meer dan 200 artikelen en was ze een leidende autoriteit inde astronomie.

Uit de oude boeken

Tegen de tijd dat ze in 1951 werd gepromoveerd tot assistent-professor zette ze haar werk aan veranderlijke sterren voort. Aan het einde van haar carrière had ze er meer dan 2000 geschreven. De parameters die ze tijdens haar onderzoek heeft gemeten vormden de basis voor het schatten van de leeftijd van ons sterrenstelsel en voor het verbeteren van onze kennis van de evolutie ervan.

Daarnaast publiceerde helen Sawyer via haar column “Out of Old Books” over de geschiedenis van de astronomie. Die column werd gepubliceerd in het Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Ze stond ook bekend om de 30 jaar die ze besteedde aan het schrijven van haar wekelijkse column “With the Stars”, die in de krant de Toronto Star werd gepubliceerd. Ze maakte astronomie populair met haar boek “The Stars Belong to Everyone” in 1976 en ze begon in 1970 met een achtdelige televisieserie op de Canadese televisie. In 1955 en 1956 was ze programmadirecteur astronomie voor de National Science Foudation.

Ook was ze oprichter en voorzitter van de Canadian Astronomical Society en ondersteunde ze vrouwen actief om wetenschap te bedrijven. Ze wilde dat iedereen dezelfde vreugde in de sterren zou vinden als zij. Ze moedigde vrouwen aan om de wetenschap in te gaan en haar studenten herinneren haar vanwege haar enthousiasme en warmte.

In 1950 ontving ze de prestigieuze Annie J. Cannon-prijs van de American Astronomical Society voor haar uitmuntende onderzoek. In 1976 ontving ze de Centennial Medal of Canada en in 1976 werd ze benoemd tot Companion of the Order of Canada, een van de hoogste onderscheidingen in het land.

Helen Sawyer Hogg overleed op 87-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hartaanval.

Eerste publicatie: 28 januari 2023
Bron: Wikipedia, scihi & anderen