Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Libra – Weegschaal

Het sterrenbeeld Libra – Weegschaal bevindt zich aan de zuidelijke sterrenhemel. Het is één van de twaalf sterrenbeelden van de Dierenriem. Libra is de Latijnse naam voor Weegschaal. Het sterrenbeeld wordt meestal afgebeeld als de Griekse godin van de gerechtigheid Dike (of Astraiea) die een weegschaal (balans) in haar handen heeft.

Libra is het enige sterrenbeeld van de Dierenriem dat een object voorstelt en geen dier of een karakter uit de mythologie. De vier helderste sterren van het sterrenbeeld vormen een vierhoek. Alpha en Bèta Librae vormen de arm van de balans en Gamma en Sigma Librae vormen de schalen van de balans.

Het sterrenbeeld werd door Ptolemeus voor het eerst gecatalogiseerd. Het sterrenbeeld bevat geen heldere sterren. Wel bevindt de ster HD 140283 zich in het sterrenbeeld. Deze ster, met de bijnaam Methusalem, is de oudste ster in het heelal die we kennen.

Er zijn geen Messier-objecten in Libra maar het sterrenbeeld heeft wel drie sterren met een planeet. De Mei-Libriden zijn de enige bekende meteorenzwerm in het sterrenbeeld.

Bèta Librae, Zubeneschamali, is met een visuele helderheid van magnitude 2,6 de helderste ster van het sterrenbeeld.

Libra maakt samen met Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Scorpius, Sagittarius, Capricornus, Aquarius en Pisces deel uit van de sterrenbeelden van de Dierenriem.

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naam Latijnse naam Afkorting Genitief
Weegschaal Libra Lib Librae
 
Zichtbaarheid April – Juli (aangegeven zijn de maanden dat het sterrenbeeld om 22 uur boven de horizon staat)
Grootte In grootte is Libra het 29ste sterrenbeeld. Het beslaat een oppervlakte van 538 (°)2 aan de sterrenhemel.
Omgeving Het sterrenbeeld wordt omringd door Centaurus, Serpens Caput, Virgo, Hydra, Lupus, Scorpius en Ophiuchus
Meteorenzwermen De mei-Libriden

Gegevens sterren

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Ster

Naam

Betekenis

Helderheid
(magnitude)

Afstand
(lichtjaar)

α Lib Zubenelgenubi 1). Hindi: Vishake. Perzisch: Jhawa
Babylonische naam: Nuru-Sha_Shutu
Zuidelijke schaar van de schorpioen 2,75 77,20
β Lib Zubeneschamali 1)
Babylonische naam: Nuru-Sha-Iltanu
Noordelijke schaar van de schorpioen 2,59 160,3
σ Lib Brachium 1) arm 3,25 288
Y Lib Zubenhakrabi 1) of Zubenalakrab Klauw van de schorpioen 3,9 163,2
δ Lib Zuben Elakribi Man van vuur 4,9 290
Libra - Weegschaal met de namen van de sterren
Het sterrenbeeld Libra – Weegscchaal met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/Cartes du Ciel

Mythologie

De oude Grieken kenden dit deel van de sterrenhemel als Chelae, de klauwen en zagen het als onderdeel van het sterrenbeeld Schorpioen. Chelae representeerde de scharen van de schorpioen.

Het waren de Romeinen die in de eerste eeuw voor Christus dit deel van de sterrenhemel associeerden met een balans of weegschaal. Er werd gezegd dat de Maan zich in Libra bevond toen Rome werd gesticht. De Romeinen zagen Libra als een bevoorrecht sterrenbeeld dat werd geassocieerd met uitgebalanceerde seizoenen en een gelijke lengte van dag en nacht. Tot 729 bevond de herfst equinox van de Zon zich in het sterrenbeeld. Als gevolg van de precessie bevindt die zich nu in het sterrenbeeld Virgo – Maagd en vanaf 2439 in het sterrenbeeld Leo – Leeuw.

Het waren niet de Romeinen die het sterrenbeeld als eerste met een balans associeerden. De Babyloniërs noemden, duizend jaar voor Christus, het sterrenbeeld ZIB.BA.AN.NA; de “balans van de hemel”.

Toen Libra eenmaal werd geassocieerd met een balans of weegschaal verdween langzaamaan de verwijzing naar de scharen van de Schorpioen en werd de associatie met Dike of Astraeia, de Griekse godin van de gerechtigheid, steeds sterker. Dike of Astraeia werd voorgesteld door het sterrenbeeld Virgo – Maagd. De namen van de twee helderste sterren herinneren nog steeds aan de scharen van de Schorpioen. Bèta Librae heet Zubeneschamali – de noordelijke schaar en alpha Librae heet Zubenelgenubi – de zuidelijke schaar.

Lees over het ontstaan van het sterrenbeeld Libra ook het verhaal bij Scorpius.

Libra op oude sterrenkaarten

Libra – uit de Uranometria van Johann Bayer uit 1603.
Libra – uit de Atlas Celeste van John Bevis (ca. 1750)
Libra – uit de Uranographia van Hevelius (ca. 1690)
Libra - Urania's Mirror
Libra – uit Urania’s Mirror (ca. 1825). By Sidney Hall – This image is available from the United States Library of Congress’s Prints and Photographs divisionunder the digital ID cph.3g10068.This tag does not indicate the copyright status of the attached work. A normal copyright tag is still required. See Commons:Licensing for more information., Public Domain, Link

De sterren van Libra

Bèta Librae – β Librae – Zubeneschamali
Bèta Librae is de helderste ster van het sterrenbeeld. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,61 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 185 lichtjaar van de Zon. De ster draait met een snelheid van 250 kilometer per seconde heel snel om zijn as. Bèta Librae heeft een straal van 4 * de straal van de Zon en een lichtsterkte van ongeveer 130 * de Zon.

De eigennaam van de ster, Zubeneschamali komt van het Arabische “al-zuban al-samaliyya” en dat betekent de “noordelijke klauw”. De Latijnse naam van de ster is “Lanx Borealis”, de noordelijke schaal.

Bèta Librae staat in de boeken als een enkelvoudige ster maar de ster vertoont wel hele kleine periodieke helderheidsverschillen (0,03 magnitude) waardoor men denkt dat er een begeleider is die we nog niet hebben waargenomen.

Alpha Librae – α Librae – Zubenelgenubi

Zubenelgenubi in het sterrenbeeld Libra - Weegschaal
Zoekkaart voor de ster Zubenelgenubi in het sterrenbeeld Libra

Alpha Librae is de op één na helderste ster van het sterrenbeeld. Het is een meervoudig stersysteem bestaande uit twee sterren waarvan men denkt dat ze deel uitmaken van de Castor Groep van bewegende sterren. Dit zijn sterren die allemaal een gemeenschappelijke oorsprong hebben. Alpha Librae bevindt zich dicht in de buurt van de ecliptica en wordt dus met enige regelmaat door de Maan bedekt.

De naam Zubenelgenubi komt van het Arabische “al-zuban al-janubiyy” en dat betekent de “zuidelijke klauw”. De ster is ook bekend als Kiffa Australis of Elkhiffa Australis. Beide namen zijn gedeeltelijke vertalingen uit het Latijn en stammen van het Arabische “al-kiffah al-janubiyy” en dat betekent de “zuidelijke schaal”. Een oudere Latijnse naam is Lanx Australis, de zuidelijke schaal van de balans.

Alpha-1 Librae heeft een helderheid van magnitude 5,3. Het is de lichtzwakste van de twee dubbelsterren. Alpha-1 Librae is ook een spectroscopische dubbelster waarvan de component een omlooptijd heeft van 5870 dagen. De beide sterren zijn ongeveer 10 Astronomische Eenheden van elkaar gescheiden en ze bevinden zich op een afstand van ongeveer 74,9 lichtjaar van de Zon.

Alpha-2 Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 2,7. Ook Alpha-2 Librae is een spectroscopische dubbelster. De ster staat op een afstand van ongeveer 5400 Astronomische Eenheden van Alpha-1 Librae. De afstand tot de Zon bedraagt ongeveer 75,8 lichtjaar.

KU Librae is mogelijk de vijfde component van het Alpha Librae-systeem. Deze ster bevindt zich op een afstand van 2,6°. De ster heeft dezelfde eigenbeweging als de andere componenten maar bevindt zich op een parsec afstand. Deze afstand is juist genoeg om door middel van de zwaartekracht verbonden te zijn met de overige sterren.

Sigma Librae – σ Librae – Brachium
Sigma Librae bevindt zich op een afstand van ongeveer 288 lichtjaar van de Zon De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,3. De naam Brachium betekent “arm” in het Latijn. De ster is ook bekend als Cornu (Latijn voor hoorn) en Zubenalgubi (de zuidelijke klauw in het Arabisch).

Sigma Librae had vroeger de aanduiding Gamma Scorpii maar de ster werd op 31 juli 1930 door de Internationale Astronomische Unie toegewezen aan het sterrenbeeld Librae.

Sigma Librae is een semi-regelmatige veranderlijke ster met een periode van 20 dagen. De helderheid vertoont kleine variaties van magnitude 0,10 tot 0,15 die binnen korte tijdsbestekken van 15 tot 20 uur plaatsvinden.

HD 140283 – Methusalem
De oudste ster die we kennen heeft catalogusnummer HD 140283. De ster bevindt zich op een afstand van 190,1 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 7,2 en is dus niet met het blote oog zichtbaar.

Astronomen hebben de leeftijd van de ster berekend op 14,46 miljard jaar terwijl de leeftijd van het heelal momenteel geschat wordt op 13,77 miljard jaar. Dit klinkt tegenstrijdig maar door onzekerheden in de verschillende berekeningen zou dit wel kunnen kloppen. De ster zou in ieder geval kort na de oerknal moeten zijn ontstaan.

De ster bestaat nagenoeg volledig uit waterstof en helium. Het ijzergehalte van de ster is minder dan 1% van het ijzergehalte van onze Zon.

Upsilon Librae – υ Librae
Upsilon Librae is een meervoudig stersysteem met een visuele helderheid van magnitude 3,6. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 195 lichtjaar van de Zon.

Tau Librae – τ Librae
Tau Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 3,7. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 445 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een straal van 3,2 * de straal van de Zon.

Gamma Librae – γ Librae – Zubenelakrab
Gamma Librae bevindt zich op een afstand van 163,2 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,9. Gamma Librae heeft een massa van 2,15 zonsmassa en een lichtsterkte van 71 * de Zon.

De naam Zubenelakrab of Zuben al-Akrab komt van het Arabische al-Zuban al-Aqrab; de “scharen van de schorpioen”.

Theta Librae – Theta Librae
Theta Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 4,1. de ster bevindt zich op een afstand van 163 lichtjaar van de Zon. Theta Librae heeft een lichtsterkte van 35 * de Zon en een massa van 1,84 zonsmassa.

Iota Librae – ι Librae
Iota Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 4,5. Het is een dubbelster bestaande uit Iota-1 Librae die zich op een afstand van 377 lichtjaar bevindt en Iota-2 Librae die zich op een afstand van ongeveer 240 lichtjaar bevindt.

De beide sterren draaien met een periode van 23.469 jaar om elkaar heen en ze zijn slechts 0,13 boogseconden van elkaar verwijderd. De sterren hebben een gecombineerde massa van 6,05 zonsmassa en ze hebben een lichtsterkte van 149 respectievelijk 94 * de Zon. Iota-1 Librae heeft nog twee begeleiders die van de 10-de en 11-de magnitude zijn.

Delta Librae – δ Librae – Zuben Elakribi
Delta Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4. De ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 300 lichtjaar. Het is een eclipserende veranderlijke ster met een periode van 2,33 dagen en een helderheidsvariatie tussen magnitude 4,43 en 5,81.

De naam van de ster Zuben Elakribi of Zuben-el-Akribi komt van het Arabische az-zubana al ‘aqrab; de klauwen van de schorpioen.

48 Librae
48 Librae – ook wel FX Librae – is een zogenaamde shell ster. Het is een blauwe superreus die onregelmatige veranderingen in helderheid laat zien die worden veroorzaakt doordat de ster heel snel om zijn as draait waardoor grote hoeveelheden materiaal vanaf de evenaar van de ster worden weggeslingerd en zo een gasvormige schijf om de ster te vormen.

48 Librae is met een rotatiesnelheid van 400 kilometer per seconde een van de snelst draaiende sterren die we kennen. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,9 en bevindt zich op een afstand van 515 lichtjaar van de Zon. De ster heeft een massa van 5,8 zonsmassa, een straal van 3,3 * de straal van de Zon en een lichtsterkte van 965 * de zon.

Gliese 581 – HO Librae

Gliese 581 is een rode dwerg met een visuele helderheid van magnitude 10,6. De ster is 20,3 lichtjaar van de Zon verwijderd. Het is de 89ste meest nabije ster tot de Zon.

Gliese 581 heeft een massa van 0,3 zonsmassa en een lichtkracht van 0,2% van de Zon. Gliese 581 bevindt zich ongeveer 2° ten noorden van Beta Librae.

Gliese 581 is een veranderlijke ster van het BY Draconis-type en wordt daarom ook wel aangeduid als HO Librae. De helderheidsveranderingen worden in verband gebracht met zonnevlekken aan zijn oppervlak.

Naast enkele fascinerende sterren herbergt Libra ook enkele opmerkelijke exoplaneten. De belangrijkste daarvan zijn de exoplaneten die in een baan om de rode dwerg Gliese 581 draaien. Deze rode dwerg is 20,5 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

Gliese 581e heeft een massa van ongeveer 2 keer de Aarde, Gliese 581c heeft een massa van 5 keer de Aarde, Gliese 581d heeft een massa van 7 keer de Aarde en Gliese 581b heeft een massa van ongeveer 16 keer de Aarde.

De laatst genoemde planeet is ook het verst van zijn ster verwijderd en draait in een baan met een periode van 66,8 dagen. Gliese 581e bevindt zich het dichtst bij zijn moederster en heeft een jaar dat slechts 3,15 dagen duurt. Zowel Gliese 581c als Gliese 581d bevinden zich in de bewoonbare zone van de ster, het gebied waar het niet te warm of te koud is voor vloeibaar water en daarom bewoonbaar zou kunnen zijn.

Gliese 581g bevindt zich mogelijk ook in de bewoonbare zone. Deze exoplaneet zou de belangrijkste kandidaat kunnen zijn voor het herbergen van vloeibaar water, een sleutelelement voor leven. Dat betekent, als die exoplaneet daadwerkelijk bestaat. Het bestaan van Gliese 581g is momenteel nog onzeker. Ook het bestaan van Gliese 581f is nog onbevestigd. Deze exoplaneet zou zich aan de rand van het systeem bevinden, ver van zijn ster en dus ook ver buiten de bewoonbare zone.

 In 2012 ontdekten astronomen van de ESA een grote kometengordel om de ster die zeker tien keer zo veel kometen bevat als ons eigen zonnestelsel.

23 Librae
23 Librae heeft een visuele helderheid van magnitude 6,5. De ster bevindt zich op een afstand van 85 lichtjaar. Bij deze ster werd in 1999 de planeet 23 Librae b ontdekt en in 2009 werd een tweede planeet ontdekt. De ster is met een geschatte leeftijd van tussen 8,4 en 11,1 miljard jaar veel ouder dan onze Zon. 23 Librae heeft een massa van 1,07 zonsmassa en een straal van 1,25 * de straal van de Zon.

De Jupiterachtige exoplaneet 23 Librae b. heeft een massa van minstens 2 keer Jupiter en zou zelfs 34 keer zwaarder kunnen zijn dan de grootste planeet in ons eigen zonnestelsel. De exoplaneet werd in 1999 gevonden en in 2009 werden massa en de baanperiode van 258 dagen betere bepaald. In 2009 werd ook een andere kleinere gasreus gevonden bij 23 Librae. Deze planeet heeft 14 jaar nodig om eenmaal om 23 Librae te draaien.

HD 141937
HD 141937 is een ster die heel veel op de Zon lijkt. De ster is even zwaar als onze Zon en slechts en beetje groter. HD 141937 heeft een visuele helderheid van magnitude 7,3 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 109 lichtjaar. In 2001 werd er een grote planeet ontdekt bij de ster.

Gliese 570
Gliese 570 is een meervoudig stersysteem dat minimaal drie sterren bevat. Het bevindt zich slechts 19 lichtjaar van de Zon in het zuidwestelijke deel van het sterrenbeeld tussen de sterren Alpha Librae en Sigma Librae.

De hoofdster heeft een visuele helderheid van magnitude 6,8. de ster is veel kleiner en met een lichtsterkte van 0,156 * de Zon veel lichtzwakker dan onze Zon. Wel is het een bekende röntgenbron.

Daarnaast zijn er twee rode dwergen die deel uitmaken van het stersysteem. Deze twee rode dwergen draaien om een gemeenschappelijk zwaartepunt. Ook deze twee sterren zenden veel röntgenstraling uit.

In januari 2001 werd er een bruine dwerg ontdekt in het systeem. De bruine dwerg heeft een massa van 50 * Jupiter en was ten tijde van de ontdekking de koudste bruine dwerg.

In 1998 dacht men een planeet te hebben ontdekt in een baan om de helderste ster maar deze is nooit bevestigd.

De deep sky objecten in Libra

NGC 5792

NGC 5792 in Libra
NGC 5792 in Libra. Door Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=224.594621&dec=-01.091081&scale=0.30&width=2000&height=1200&opt=&query=, CC BY 4.0, Koppeling

 

NGC 5792 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel met een visuele helderheid van magnitude 12,1 en een schijnbare grootte van 6,8′ * 1,7′. Het bevindt zich op een afstand van ongeveer 83 miljoen lichtjaar.

NGC 5792 werd op 11 april 1787 ontdekt door William Herschel.

NGC 5885

NGC 5885 in Libra
NGC 5885 in Libra. Door Sloan Digital Sky Survey – http://skyserver.sdss.org/dr14/SkyServerWS/ImgCutout/getjpeg?TaskName=Skyserver.Chart.Image&ra=228.7673061467566&dec=-10.0860208954960&scale=0.3&width=800&height=800&opt=&query=, CC BY 4.0, Koppeling

 

NGC 5885 is een balkspiraalvormig sterrenstelsel dat op 9 mei 1784 door William Herschel werd ontdekt. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11,8 en een schijnbare grootte van 3,5′ * 3,1′.

NGC 5890

NGC 5890 is een lensvormig sterrenstelsel dat in april 1785 door de Amerikaanse astronoom Ormond Stone werd ontdekt. Het stelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 23,8 en een schijbare grootte van 1,3′ * 1,0′.

NGC 5897

NGC 5897 in Libra
NGC 5897 in Libra. Door San Esteban – http://www.astrosurf.com, CC BY-SA 3.0, Koppeling

 

In de Weegschaal komen geen belangrijke deepsky objecten voor. Het enige object is NGC 5897, een bolhoop van zeer zwakke sterren op een afstand van 40.000 lichtjaar. NGC 5897 staat twee graden ten zuidoosten van ι Librae en heeft een visuele helderheid van magnitude 8,5 en een schijnbare grootte van 6,3′ * 6,3′. De bolhoop bevindt zich op een afstand van ongeveer 24.000 lichtjaar van de Aarde

NGC 5897 werd op 10 maart 1785 ontdekt door William Herschel.

IAU-kaart van het sterrenbeeld Libra
IAU-kaart van het sterrenbeeld Libra – Weegschaal
IAU-kaart van het sterrenbeeld Libra – Weegschaal

Download de kaart van het sterrenbeeld Libra – Weegschaal.

 

Eerste publicatie: 25 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 30 april 2022