Amalthea – Jupiters ongewone binnenmaan
De maan Amalthea is een van de 53 manen van Jupiter die een naam hebben. Het was de eerste maan die werd ontdekt na de vier Galileïsche manen en het is in grootte de vijfde maan. In termen van nabijheid tot Jupiter is Amalthea de derde maan van de planeet. Amalthea heeft iets meer dan 12 uur nodig voor een volledige baan.
Amalthea werd op 9 september 1892 ontdekt door de Amerikaanse astronoom Edward Emerson Barnard. De naam werd voorgesteld door de Franse astronoom Camille Flammarion naar Amalthea uit de Griekse mythologie. Amalthea was de laatste planetaire satelliet in het zonnestelsel die door middel van een directe waarneming werd gevonden. Dat betekent met een telescoop in plaats van met een satelliet of een ruimtesonde.
We weten niet veel over Amalthea, de maan door drie ruimtesondes waargenomen. Voyager 1 en Voyager 2 in 1979 en de Galileo ruimtesonde in 2002. Alle drie de ruimtesondes maakten foto van Amalthea maar ze zijn in een relatief lage kwaliteit. Maar wat we van Amalthea weten is dat de maan een onregelmatige vorm heeft en veel grote inslagkraters, heuvels en valleien heeft en dat de maan een bijdrage levert aan de zwakke buitenste flinterdunne ringen van Jupiter.
Wat weten we over Amalthea?
Amalthea blijft een raadsel onder de manen van Jupiter. Door een gebrek aan nauwkeurige waarnemingen zijn er weinig dingen die we met zekerheid over Amalthea weten. We weten wel dat het een aardappelvormig, rotsachtig object is met een gemiddelde straal van 83,5 kilometer ± 2,4 kilometer.
Amalthea draait op een gemiddelde afstand van 181.400 kilometer om Jupiter en heeft 11 uur en 54 minuten nodig voor een omwenteling om de planeet. Het is de derde meest nabije maan tot Jupiter. De maan behoort samen met Metis, Adrastea en Thebe tot de binnenmanen. Uitgaande van infrarood interferometrie heeft Amalthea een gemiddelde oppervlaktetemperatuur van 155 Kelvin ± 15 Kelvin.
De ontdekking van Amalthea
Amalthea werd op 9 september 1892 door de Amerikaanse astronoom Edward Emerson Barnard gevonden. Hij deed de ontdekking met de 36 inch telescoop van de Lick sterrenwacht in Californië.
Barnard noemde de maan oorspronkelijk Jupiter V: het was de vijfde maan die werd gevonden, 282 jaar nadat Galileo voor het eerst de manen Io, Callisto, Europa en Ganymedes waarnam. Deze manen worden gezamenlijk de Galileïsche manen genoemd.
Het is niet verwonderlijk dat Amalthea, de vijfde grootste Joviaanse maan is, waardoor de maan relatief gemakkelijk is te zien in vergelijking met sommige van de kleinere manen. Maar Amalthea is veel kleiner dan Callisto, de kleinste van de Galileïsche manen. Callisto heeft een straal van bijna 29 keer de straal van Amalthea.
Hoe Amalthea aan zijn naam kwam
De astronoom Camille Flammarion suggereerde de naam Amalthea naar de Griekse mythologische figuur. Amalthea is een najade (waternimf) die de baby Zeus (de Griekse versie van de god Jupiter) met geitenmelk verzorgde in een grot op Kreta. Ze wordt soms afgebeeld als een geit.
Kenmerken van Amalthea
Waarnemingen die de Galileo ruimtesonde in de jaren ’90 deed duiden op de aanwezigheid van heuvels en valleien en de aanwezigheid van veel inslagkraters, de grootste van die inslagkraters wordt Pan genoemd en heeft een diameter van 90 kilometer. Dat is, in verhouding tot de grootte van Amalthea enorm. Amalthea is het meest rode object in het zonnestelsel. Wetenschappers denken dat die kleur wordt veroorzaakt door zwavelverbindingen die afkomstig zijn van de nabije vulkanische maan Io.
Amalthea levert ook een bijdrage aan een van de Gossamer Ringen van Jupiter, de Amalthea Gossamer Ring. Dit is de zwakste binnenste Gossamer ring van de planeet. De Gossamer (flinterdunne) ringen bevinden zich buiten de hoofdring van Jupiter.
Vreemd genoeg lijkt het erop dat Amalthea meer uitstraalt dan de maan energie ontvangt van de Zon. Dit wordt vermoedelijk veroorzaakt door het magneetveld van Jupiter of getijdenwerkingen. Amalthea draait in een gebonden rotatie om Jupiter en is altijd uitgelijnd met de lange as van de planeet.
Missies naar Amalthea
Er zijn twee ruimtemissies die een bezoekje aan de Amalthea hebben gebracht: Voyager en Galileo. Zowel Voyager 1 als Voyager 2 maakten in 1979 tijdens hun scheervlucht van Jupiter opnames van Amalthea. In 1999 maakt de Galileo ruimtesonde nieuwe opnames van de maan die meer details onthulden.
Omdat de Galileo ruimtesonde problemen had met zijn radioantennes werden er veel minder gegevens naar de Aarde teruggestuurd dan de bedoeling was. Daardoor weten we nu minder over Amalthea dan mogelijk zou zijn geweest.
De toekomst van Amalthea
Er zijn geen missies gepland naar Amalthea. Wel wil NASA in 2024 de Europa Clipper missie lanceren naar de maan Europa. Deze missie zal de maan Europa gedetailleerd bestuderen en onderzoeken of er leven mogelijk is.
NASA voorspelt dat Amalthea uiteindelijk steeds dichter bij Jupiter zal komen en uiteindelijk op de planeet te pletter zal slaan.
Amalthea in cijfers
| Ontdekt door | Edward Barnard |
| Datum ontdekking | 9 september 1892 |
| Gemiddelde afstand tot Jupiter | 181.400 km |
| Periapsis (dichtste nadering tot Jupiter) | 180.820 km |
| Apoapsis (grootste afstand tot Jupiter) | 181.980 km |
| Jaar | 0,498 Aardse dagen |
| Omtrek baan | 1.139.766,90 km |
| Gemiddelde baansnelheid | 95.362,0 km/u |
| Baan excentriciteit | 0,0032 |
| Equatoriale inclinatie t.o.v. de baan | 0,38° |
| Gemiddelde straal | 83,45 km (131 * 73 * 67 km) |
| Omtrek aan de evenaar | 524,3 km |
| Volume | 2.434.264 km3 |
| Massa | 2.068.162.437.674.130.000 kg |
| Dichtheid | 0,849 g/cm3 |
| Oppervlakte | 87.510,98 km2 |
| Zwaartekracht aan de oppervlakte | 0,020 m/s2 |
| Ontsnappingssnelheid | 207 km/u |
| Lengte van de dag | onbekend |
Eerste publicatie: 19 januari 2013
Volledige revisie: 14 mei 2022
