donderdag, februari 13, 2025
Astronomisch Nieuws

De Hubble Space Telescope bezoekt opnieuw NGC 5643

Het Hubble-team heeft een nieuwe opvallende foto vrijgegeven van het centrale deel van NGC 543, een groot spiraalvormig sterrenstelsel in het sterrenbeeld Lupus – Wolf.

NGC 5643 vastgelegd door de Hubble Space Telescope
Deze Hubble-opname toont NGC 5643, een “grand design” spiraalstelsel op ongeveer 55 miljoen lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Lupus. Credit: NASA / ESA / Hubble / A. Riess / D. Thilker / D. De Martin, ESA & Hubble / M. Zamani, ESA & Hubble.

NGC 5643 is ongeveer 55 miljoen lichtjaar verwijderd en bevindt zich in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Lupus – Wolf. Het sterrenstelsel werd op 10 mei 1826 ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop.

Vanwege zijn prominente en sierlijke spiraalarmen wordt NGC 5643 geclassificeerd als een zogenaamd “grand design” spiraalstelsel. Het stelsel heeft een diameter van ongeveer 100.000 lichtjaar en bevat een actieve galactische kern van het Seyfert type-2.

Volgens de Hubble-astronomen in een verklaring is NGC 5643 een “grand design”-stelsel vanwege zijn twee grote, kronkelige spiraalarmen die duidelijk zijn te zien. De spiraalarmen worden gedefinieerd door helderblauwe sterren, kantachtige roodbruine stofwolken en roze stervormingsgebieden.

Hoe fascinerend het sterrenstelsel er ook uitziet op optische golflengtes, sommige van de meest interessante kenmerken van NGC 5643 zijn onzichtbaar voor het menselijk oog.

De nieuwe afbeelding van NGC 5643 bestaat uit waarnemingen gedaan met de Wide Field Camera 3 van de Hubble in het ultraviolette, infrarode en optische deel van het spectrum. Er werden negen filters gebruikt om verschillende golflengten te bemonsteren. De kleur is het resultaat van het toewijzen van verschillende tinten aan elke monochromatische afbeelding die is gekoppeld aan een afzonderlijk filter.

Volgens de Hubble-astronomen laten ultraviolette en röntgenfoto’s van NGC 5643 zien dat het sterrenstelsel een actieve galactische kern herbergt: een bijzonder heldere galactische kern die wordt aangedreven door een superzwaar zwart gat.

Wanneer een superzwaar zwart gat gas uit zijn omgeving opslokt verzamelt het gas zich in een schijf die opwarmt tot honderdduizenden graden. Het superverhitte gas schijnt fel over het elektromagnetische spectrum, maar vooral op röntgengolflengten. De actieve galactische kern van NGC 5643 is echter niet de helderste bron van röntgenstraling in het sterrenstelsel.

Astronomen hebben met behulp van de XMM Newton röntgentelescoop van de ESA een nog helderder röntgenstralen uitzendend object gevonden, NGC 5643 X-1 genoemd, dat zich aan de rand van het sterrenstelsel bevindt.

Wat zou een krachtigere bron van röntgenstraling kunnen zijn dan een superzwaar zwart gat? Verrassend genoeg lijkt het antwoord een veel kleiner zwart gat te zijn.

Hoewel de exacte identiteit van NGC 5643 X-1 nog niet bekend is, wijst alles op een zwart gat met een massa van ongeveer 30 zonsmassa.

In een orbitale dans met een begeleidende ster vangt het zwarte gat gas van zijn stellaire begeleider op waardoor een superverhitte schijf ontstaan die het galactische centrum overstraalt.

In 2020 publiceerden Hubble-astronomen ook al een foto van NGC 4643.

Deze foto is vrijgegeven als Hubble Picture of the Week 50-2024

Eerste publicatie: 9 december 2024
Bron: sci-news/NASA/ESA