De sterrenhemel van april 2023
De belangrijkste astronomische gebeurtenis van april is de hybride zonsverduistering van 20 april met een maximale zonsverduistering boven Indonesië. Dergelijke hybride zonsverduisteringen zijn zeldzaam omdat de totaliteit extreem kort is. In dit geval is de duur van de totaliteit slechts 1 minuut en 6 seconden. Slechts gedurende deze korte tijd is de Maan dicht genoeg bij de Aarde om de schijf van de Zon volledig te bedekken. Vanwege de kromming van de Aarde is de afstand voldoende groot om de zonsverduistering zowel voor als na de totaliteit ringvormig te laten lijken.
Afgezien van de zonsverduistering bereikt Mercurius op 11 april zijn grootste oostelijke elongatie en kan er een glimp van de planeet aan de avondhemel worden opgevangen.
De Maan
In Europa wordt de Volle maan van april ook wel de Paasmaan genoemd. In het verleden werd deze Volle maan gebruikt om de datum voor Pasen te berekenen. De Volle Maan van april wordt in de Angelsaksische landen ook wel de Eiermaan genoemd. In Noord-Amerika staat de Volle Maan van april bekend als de roze maan, dit vanwege de roze bloemen – floxen – die vroeg in het voorjaar bloeien. Andere namen voor deze volle maan die door indianenstammen worden gebruikt zijn de Hazenmaan, de Vissenmaan en de Ontkiemende Grasmaan.
De grootte van de Maan
De laatste jaren is de term ‘supermaan’ erg populair geworden. De schijnbare grootte van de Maan varieert en dat komt omdat de Maan een elliptische baan om de Aarde beschrijft. Iedere maand verandert de afstand van perigeum (kleinste afstand) tot apogeum (grootste afstand). De periode tussen twee perigeums wordt een anomalistische maand genoemd en bedraagt iets meer dan 27,5 dag (en iets meer dan een maanbaan die iets meer dan 27,3 dagen bedraagt).
De actuele afstand tijdens het perigeum en apogeum variëren gedurende het jaar. De afstanden variëren tussen 356.400 kilometer en 370.400 kilometer voor een perigeum en tussen 404.000 kilometer en 406.700 kilometer voor een apogeum. Deze afstanden worden gemeten tussen het centrum van de Aarde en het centrum van de Maan. Als je aan het oppervlak van de Aarde staat dan bevindt je je ongeveer 8000 kilometer dichterbij het oppervlak van de Maan.
Deze veranderingen in afstand betekenen dat de schijnbare grootte van de Maan ook constant verandert. Deze verandering in grootte is echter lastig met het blote oog te zien. Alleen foto’s gemaakt op de juiste tijden tonen een verschil tussen een perigeum en een apogeum. Als er een Volle Maan valt tijdens een perigeum dan wordt dit populair een ‘supermaan’ genoemd.
Het aanzicht van een supermaan is echter lang niet zo spectaculair als de term suggereert maar een dergelijke maan lijkt gemiddeld iets helderder te zijn. Een ander effect dat kan worden waargenomen is de Maan bij opkomst of ondergang vlak bij de horizon veel groter lijkt te zijn. Dit is een optische illusie die de ‘Maan-illusie’ wordt genoemd. De Maan is niet echt groter maar wekt wel de indruk.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
De Maan in april 2023
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
|---|---|---|---|
| Volle Maan | 6 april 2023 | 06:37:18 | 392.096 |
| Laatste Kwartier | 13 april 2023 | 11:12:53 | 364.185 |
| Nieuwe Maan | 20 april 2023 | 06:15:48 | 378.923 |
| Eerste Kwartier | 27 april 2023 | 23:21:08 | 405.408 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
Ruimtevaartgeschiedenis
- 5 april 2019. De Hayabusa 2 ruimtesonde vuurt een projectiel af op de asteroïde (162173) Ryugu. Er ontstond een krater waaruit op 11 juli 2019 materiaal werd verzameld dat op weg is naar de Aarde.
- 6 april 1973. Pioneer 11 wordt gelanceerd. Het zou de eerste ruimtesonde worden die een bezoek bracht aan Saturnus.
- 11 april 1970. De bemande Apollo 13 wordt gelanceerd. Twee dagen na de lancering zorgde een gescheurde zuurstoftank er voor dat de missie moest worden beëindigd. Na een rondje om de Maan en veel spannende momenten landde de bemanning op 17 april 1969 weer veilig op Aarde.
- 20 april 1697. Surveyor 3 landt in Oceanus Procellarum op de Maan. De onbemande ruimtesonde werd later door de astronauten van de Apollo-12 missie bezocht.
De planeten in april 2023
Mercurius
Mercurius bevindt zich dicht bij de Zon. Op 17 maart was de planeet in bovenconjunctie met de Zon en op 11 april wordt de grootste oostelijke elongatie (19,5°) ten opzichte van de Zon bereikt. Der planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 0,0.
Venus
Venus is zichtbaar na zonsondergang aan de avondhemel. De planeet is erg helder en heeft een visuele helderheid van magnitude -4,0 tot -4,2. De planeet is tot na middernacht waarneembaar.
Mars
Mars heeft een helderheid van magnitude 1,1 tot 1,3 en beweegt zich de gehele maand door het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini heen. De planeet staat hoog aan de avondhemel en gaat pas na middernacht onder.
Jupiter
Jupiter bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen – Pisces. De planeet gaat verloren in de avondschemering en is niet waarneembaar.
Saturnus
Saturnus bevindt zich in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius en is in de tweede helft van de maand weer kort voor zonsopkomst aan de ochtendhemel te vinden. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 1,0.
Uranus
Uranus beweegt zich langzaam oostwaarts in het sterrenbeeld Ram – Aries. De planeet heeft een helderheid van magnitude 5,8 – 5,9. Uranus is de eerste dagen van de maand nog kort na zonsondergang laag boven de westelijke horizon te vinden.
Neptunus
Neptunus bevindt zich nog steeds in het sterrenbeeld Vissen – Pisces. De planeet is van magnitude 8,0 – 7,9. Neptunus is niet waarneembaar.
Meteoren
Gedurende april zijn er ook drie meteorenzwermen actief. Twee zijn het best waarneembaar vanaf het noordelijk halfrond met een grote boog naar het zuidelijk halfrond. De enige gematigde noordelijke meteorenzwerm is die van de Lyriden (vaak ook de april-Lyriden genoemd om ze te onderscheiden van verschillende kleinere meteorenzwermen die op verschillende tijdstippen in het jaar vanuit dit sterrenbeeld lijken te komen). In 2023 begint de activiteit van de Lyriden op 14 april, een dag na het Laatste Kwartier, en bereikt op 22-23 april een zwak maximum van ongeveer 18 meteoren per uur. Dit is 2-3 dagen na Nieuwe Maan dus de waarneemomstandigheden zijn relatief gunstig.
In april worden de η-Aquariden ook weer actief. De activiteit van deze meteorenzwerm begint vanaf 19 april, de dag voor Nieuwe Maan, en heeft een maximum op 6 mei en dat is een dag na Volle Maan. De activiteit van de η-Aquariden gaat door tot eind mei. De waarneemomstandigheden voor de η-Aquariden zijn omstreeks het maximum dus niet gunstig. De η-Aquariden worden, net als de Orioniden in oktober, veroorzaakt door komeet 1P/Halley. De radiant bevindt zich in de buurt van het Y-vormige asterisme in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius. De zwerm kan onder goede omstandigheden tijdens het maximum ongeveer 50 meteoren per uur vertonen.
De zuidelijke meteorenzwerm, de π-Puppiden, wordt omstreeks 15 april actief. Het maximum valt in de nacht van 23 op 24 april als we een halve wassende maan hebben. De activiteit gaat door tot ongeveer 28 april. De zwerm was tot 1972 onbekend. De activiteit lijkt variabel met maxima van ongeveer 40 meteoren in 1977 en 1983. Net als bij de Lyriden vindt het maximum plaats kort na Nieuwe Maan. Men vermoedt dat de π-Puppiden worden veroorzaakt door komeet 26P/Grigg-Skellerup.
De sterrenhemel in april 2023
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
In het noordoosten zijn de heldere sterren Wega van het sterrenbeeld Lyra – Lier en Deneb van het sterrenbeeld Cygnus – Zwaan zichtbaar. Tussen Deneb en Ursa Major – Grote Beer kronkelen de sterren van Draco – Draak helemaal om Ursa Minor – Kleine Beer heen. Onder de Poolster het sterrenbeeld Cepheus met links er van het sterrenbeeld Cassiopeia. Laag in het noordwesten is ook het sterrenbeeld Perseus nog te zien.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
Tussen de staart van Ursa Major – Grote Beer en de horizon staat de opvallende boog sterren die het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon vormen. Links van Corona Borealis het grote sterrenbeeld Hercules en rechts van de Noorderkroon het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder met de oranjerode ster Arcturus. Ook de sterrenbeelden Serpens – Slang en Libra – Weegschaal bevinden zich in het oosten maar ze bevatten nauwelijks heldere sterren en zijn dus niet zo gemakkelijk te herkennen.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Laag boven de horizon het sterrenbeeld Hydra – Waterslang. Op de rug van de Hydra bevinden zich twee kleine sterrenbeeldjes: Corvus – Raaf en Crater – Beker. Hoger in het zuiden zijn de sterrenbeelden Leo – Leeuw en Virgo – Maagd te vinden.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
In het westen de heldere sterren Castor en Pollux van het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen en capella van het sterrenbeeld Auriga – Voerman. Ook het sterrenbeeld Taurus – Stier met de heldere ster Aldebaran en Procyon van het sterrenbeeld Canis Minor – Kleine Hond zijn deze maand nog goed zichtbaar.
De sterrenhemel boven je hoofd
Deze maand bevindt het sterrenbeeld Ursa Major – Grote Beer zich ongeveer pal boven je hoofd.