donderdag, februari 13, 2025
Astronomisch Nieuws

Het einde nadert voor de GAIA-missie

De nacht is gevallen voor de Gaia-ruimtesonde van de ESA. De missie heeft de afgelopen 12 jaar de Melkweg uiterst gedetailleerd in kaart gebracht maar die activiteiten zijn 15 januari 2025 stilgelegd.

De GAIA-missie in getallen.
De GAIA-missie in getallen. Credit: ESA

Het einde van de missie werd noodzakelijk doordat Gaia een koud gas als brandstof gebruikt om te draaien. Van deze brandstof werd, sinds de lancering op 19 december 2013 vanaf de lanceerbasis Kourou in Frans Guyana, ongeveer 12 gram per dag gebruikt.

Maar ook al sluit Gaia zijn ogen voor de kosmos, de invloed van de ruimtesonde op de astronomie is nog lang niet voorbij.

De missie verzamelt dan wel geen data meer maar astronomen verwachten dat de beste resultaten nog uit de datasets van de missie moeten worden gehaald en die resultaten omvatten aandachtsgebieden als dubbelsterren en zwarte gaten.

Gaia: verdwenen maar niet vergeten

Gedurende zijn operationele levensduur bestudeerde Gaia bijna 2 miljard sterren en andere objecten in en rond de Melkweg. Deze enorme sterrentelling bevat details over sterbewegingen, lichtsterktes, temperaturen en samenstellingen.

Het doel is om de grootste en meest nauwkeurige 3D-kaart van ons lokale heelal te bouwen. De eerste datarelease van de ruimtesonde werd op 14 september 2016 uitgebracht; de tweede volgde op 25 april 2018 en de derde en laatste kwam uit op 13 juni 2022.

Het wetenschappelijke team van Gaia zal geen tijd hebben om te rouwen om het verlies van Gaia; ze bereiden zich voor op Gaia data Release 4 (GR4), die naar verwachting medio 2026 zal verschijnen. Op basis van 5,5 jaar aan waarnemingen zei ESA dat GR4 niet “meer van hetzelfde”, maar naar verwachting de kwaliteit van GR3 in termen van datavolume en -kwaliteit zal overtreffen.

Zodra alle gegevens van Gaia naar de Aarde zijn gedownload zal het werk een GDR5 beginnen, de laatste data release van de ruimtesonde. Dit zal een monsterlijke datadump zijn met stellaire waarnemingen verzameld over 10,5 jaar. GDR5 zal naar verwachting niet voor het einde van dit decennium worden vrijgegeven.

Tot nu toe is minder dan 1/3de van alle Gaia-data gepubliceerd en de uiteindelijke data zullen pas, naar verwachting, in de jaren na ’30 wetenschappelijk gereed zijn. Het kost veel mens- en computerkracht om alle gegevens te verwerken en dat betekent dat er de komende jaren nog vele wetenschappelijke publicaties zullen zijn die gebaseerd zijn op data van Gaia.

Maar dat is nog niet alles: Gaia wordt nu een testobject voor wetenschappers die de besturing van ruimtesondes en instrumenten in de ruimte willen verfijnen.

Deze testen zullen enkele weken duren, terwijl Gaia zich op een gravitationeel stabiel punt tussen de Aarde en de Zon bevindt, het Lagrangepunt L2.

Na het verlaten van L2 en zijn huidige baan zal Gaia in een baan worden geplaatst die de ruimtesonde voor de nabije toekomst uit de buurt houdt van het Aarde-Maansysteem. In maart of april 2025 zal de ruimtesonde naar zijn laatste baan gaan, weg van de aardse invloedssfeer waardoor wordt voorkomen dat het andere ruimtesondes kan hinderen.

ESA zal binnenkort meer details bekend maken over de “passivering” van Gaia en hoe het stopzetten van deze baanbrekende missie zal worden uitgevoerd.

Eerste publicatie: 15 januari 2025
Bron: ESA & anderen