Mekbuda – Zeta Geminorum

Zeta Geminorum – Mekbuda is een superreus op een afstand van ongeveer 1120lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Tweelingen – Gemini. De ster heeft een gemiddelde schijnbare helderheid van magnitude 3,93 en is daarmee de 13^de helderste ster in het sterrenbeeld. De superreus is met het blote oog zichtbaar vanuit gebieden zonder al te veel lichtvervuiling.

Stersysteem

Mekbuda is een superreus van spectraalklasse F7 Ib – G3 Ib. De ster heeft een massa van 7,7 zonsmassa en een straal van ongeveer 65 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt ongeveer 5260 – 5780 Kelvin en daarmee bedraagt de lichtsterkte 2900 keer die van de Zon. De superreus draait met een snelheid van 19 km/s om zijn as. De leeftijd van Zeta Geminorum wordt geschat op ongeveer 70 miljoen jaar.

Zeta Geminorum is geclassificeerd als een klassieke Cepheïde-variabele ster. De helderheid varieert van magnitude 3,68 tot 4,16 met een periode van 10,15 dagen. De periode neemt af met 3,1 seconden per jaar. Terwijl de ster pulseert, varieert het spectraaltype tussen F7 Ib en G3 Ib en schommelt de temperatuur tussen 5780 en 5260 Kelvin. Tegelijkertijd varieert de straal van de ster tussen 61 en 69 keer die van de Zon.

Klassieke Cepheïden zijn jonge pulserende sterren waarvan de helderheid tot 2 magnitudes varieert als gevolg van regelmatige radiale pulsaties. De pulsatieperiode komt overeen met variaties in de helderheid van sterren. De periode-helderheidsrelatie maakt deze variabele sterren bruikbaar als standaardkaarsen voor het vaststellen van afstanden tot sterrenhopen en sterrenstelsels. Er wordt aangenomen dat de Melkweg meer dan 6000 klassieke Cepheïden bevat, waarvan er momenteel ongeveer 800 bekend zijn.

Andere sterren in deze klasse zijn Polaris in het sterrenbeeld Kleine Beer, I Carinae in Carina – Kiel, Bèta Doradus in Dorado – Goudvis, Eta Aquilae in Aquila – Arend en het klasse prototype Delta Cephei in Cepheus.

Mekbuda is de belangrijkste componenten van een stersysteem dat in de Washington Double Star Catalog als WDS J07041+2034 wordt vermeld. Er zijn sinds de 19^de eeuw drie componenten B, C en D bekend.

De helderste begeleider C heeft een visuele helderheid van magnitude 7,6 en is gecatalogiseerd als HD 268518. De ster is ongeveer 101,3 boogseconden verwijderd van Mekbuda. Het is een gele dwerg die lijkt op de Zon en waarvan bekend is dat het een voorgrondster is.

De dichtstbijzijnde van de visuele begeleiders, WDS J07041+2034 D, heeft een visuele helderheid van magnitude 12 en bevindt zich op 67,8 boogseconden van Mekbuda. De ster ligt op een grotere afstand van de superreus.

Sindsdien zijn andere mogelijk begeleiders gerapporteerd, waaronder een mogelijke spectroscopische binaire begeleider. Het bestaan van deze spectroscopische begeleider is echter niet bevestigd.

Astronomen hebben een diffuse sterrenhoop rond Mekbuda gevonden. De open sterrenhoop omvat 26 sterren op een afstand van 335 parsec, waarvan de helderste reuzen van spectraalklasse D en A zijn. De ster WDS J07041+2034 B is een van de zwakste leden.

Wetenswaardigheden

In 1844 ontdekte de Duitse astronoom Julius Schmidt dat Mekbuda in helderheid varieert. Schmidt vond een variatieperiode van ongeveer 10 dagen. De ster was sinds 1790 een vermoedelijke variabele toen de Duitse astronoom Johann Friedrich Wurm de variabiliteit ervan vermeldde in het Berliner Jahrbuch. Hoewel bekend was dat hij verwant was aan de Cepheïde-klasse, werd de superreus vanwege zijn symmetrische curve vaak beschouwd als het prototype voor zijn eigen klasse van veranderlijke sterren.

Variaties in de radiale snelheid van de ster werden ontdekt door de Amerikaanse astronoom W.W. Campbell in 1899 en de Russische astronoom Aristarkh Belopolsky in 1901. Campbell leidde later baanelementen af voor het dubbelstersysteem maar ontdekte onregelmatigheden en suggereerde dat het mogelijk een drievoudig stersysteem was. Later bleek dat de radiale snelheidsvariaties het gevolg waren van de pulsaties van de atmosfeer.

In 1920 meldde de Duitse astronoom Paul Guthnick dat de periodiciteit van de ster zelf variabel was. Hij vermoedde dat dit werd veroorzaakt door een in een baan om de ster draaiende metgezel. De Deense astronoom Axel Nielsen stelde voor dat de periodeverandering het resultaat was van een geleidelijke afname van 3,6 seconden per jaar.

Naamgeving

De naam Mekbuda komt van een Arabische uitdrukking die “de gevouwen poot van de leeuw” betekent. In de oude Arabische astronomie vertegenwoordigden Mekbuda en de helderdere Mebsuta de poten van een leeuw. De leeuw (Asad) was veel groter dan het moderne sterrenbeeld Leeuw. Zijn voorhoofd werd gemarkeerd door Regulus, zijn voorpoten door Castor, Pollux en de sterren van Canis Minor – Kleine Hond, zijn scheenbenen door Arcturus en Spica en zijn achterhand door de sterren van Corvus – Raaf.

 De naam Mekbuda werd op 12 september 2016 goedgekeurd door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam is formeel alleen van toepassing op de primaire component, Zeta Geminorum Aa, maar wordt informeel gebruikt voor het hele stersysteem.

In de traditionele Chinese astronomie stond Mekbuda bekend als 井宿七 (Jǐng Su qī), de Zevende Ster van het Put/Bron-asterisme. Dit asterisme bestond verder uit de sterren Mu Geminorum – Tejat, Nu Geminorum, Gamma Geminorum – Alhena, Xi Geminorum – Alzirr, Epsilon Geminorum – Mebsuta, 36 Geminorum en Lambda Geminorum. Het asterisme maakte deel uit van het grotere Put/Bron-huis, een van de zuidelijke huizen van de Vermiljoenen Vogel.

Locatie

Zeta Geminorum bevindt zich in een gebied met veel heldere sterren en is daarom relatief gemakkelijk te vinden. de ster bevindt zich op ongeveer een derde van de weg van Pollux, de helderste ster in Tweelingen, naar Betelgeuze, op de schouder van Orion, tussen Pollux en Alhena. Mekbuda is een van de relatief heldere sterren in het gebied tussen Capella en Procyon.

Sterrenbeeld

Mekbuda bevindt zich in het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen. De ster markeert het linkerbeen van Pollux, een van de hemelse Tweeling.

Gemini vertegenwoordigt Castor en Pollux en het is een van de 48 oude sterrenbeelden die door de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2^de eeuw na Christus in zijn Almagest werd gecatalogiseerd. Het is qua grootte het 30^ste sterrenbeeld en beslaat een oppervlakte van 514 vierkante graden aan de noordelijke sterrenhemel.

Het sterrenbeeld Tweelingen herbergt Pollux – Bèta Geminorum en Castor – Alpha Geminorum, de 17^de en 23^ste helderste sterren aan de hemel. Pollux, de helderste ster van het sterrenbeeld is een oranje reus die 33,78 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. De iets zwakkere Castor is een zesvoudig stersysteem dat 51 lichtjaar van ons ons verwijderd.

Andere opmerkelijke sterren in Gemini zijn de rode reuzen Mu Geminorum – Tejat en Eta Geminorum – Propus, de spectroscopische dubbelster Gamma Geminorum – Alhena, het drievoudige stersysteem Delta Geminorum – Wasat en de dwergnova U Geminorum. Het sterrenbeeld bevat ook Geminga, een bron van gamma- en röntgenstraling waarvan wordt aangenomen dat het een neutronenster is.

Deepsky-objecten in Tweelingen zijn onder andere de open sterrenhopen Messier 35, NGC 2129, NGC 2158, NGC 2266 en NGC 2355, de supernovarestant IC 443  en de planetaire nevels NGC 2392 en sh2-274.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in Tweelingen waar te nemen is de maand februari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger aan de hemel staat. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar ten noorden van de -60^ste breedtegraad.

De tien helderste sterren in Tweelingen zijn Pollux (Bèta Gem, mag. 1,14), Castor A (Alpha Gem A, mag. 1,93), Alhena (Gamma Gem, mag. 1,9), Tejat (Mu Gem, mag. 2,86), Castor B (Alpha Gem B, mag. 2,97), Mebsuta (Epsilon Gem, mag. 3,06), Propus (Eta Gem A, mag. 3,15 – 3,90), Alzirr (Xi Gem, mag. 3,35), Wasat (Delta Gem, mag 3,53), and Kappa Geminorum (mag. 3,.57).

Zeta Geminorum – Mekbuda

Eerste publicatie: 19 februari 2025
Bron: wikipedia & anderen

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail