De sterrenhemel van september 2024
De herfstequinox vindt plaats op 22 september 2024 als de Zon van noord naar zuid de evenaar passeert. Dit vindt plaats met de Zon in het westelijke deel van het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Deze positie is ook wel bekend als het Eerste Punt van Libra, het sterrenbeeld waar dit vroeger plaatsvond. Als gevolg van de precessie van de aardas bevindt dit punt zich tegenwoordig in het sterrenbeeld Maagd.
Vanaf locaties op midden noordelijke breedtegraden verschijnt het Noorderkruis ’s avonds hoog boven de horizon. Het kruisvormige asterisme wordt gevormd door de vijf helderste sterren in het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus. Alle vijf de sterren bevinden zich niet meer op de hoofdreeks en zijn begonnen aan de laatste fase van hun levenscyclus.
De superreus Deneb bevindt zich bovenaan het Noorderkruis en markeert de staart van de zwaan. De ster maakt deel uit van het helderdere en grotere asterisme van de Zomerdriehoek; samen met de sterren Wega van de Lier – Lyra en Altair van de Arend – Aquila.
Sadr, een andere superreus bevindt zich in het midden van het kruis. De ster wordt omgeven door een grote diffuse nevel die de Gamma Cygni-nevel (IC 1318) of de Dar regio wordt genoemd. Albireo is de zwakste van de vijf sterren en markeert de onderkant van het Noorderkruis. Albireo is een heldere oranje reus die een opvallend contrasterende visuele dubbelster vormt met zijn hete blauwe buurman Albireo B.
Aljanah en Fawaris zijn de sterren die de vleugels van de Zwaan markeren en ze vormen samen met Sadr de straal van het Noorderkruis. Aljanah is een oranje reus die 72,7 lichtjaar van de Aarde is verwijderd en Fawaris is een heldere ster van spectraalklasse A die 165 lichtjaar ver weg is.
Rond 22 uur staat ook het sterrenbeeld Pegasus hoog boven de horizon. Dit sterrenbeeld is gemakkelijk te herkennen aan het Grote Vierkant van Pegasus, een opvallend asterisme dat in de vroege avond de oostelijke horizon domineert en zich ’s nachts een weg langs de hemel baant. Het Grote Vierkant bestaat uit de sterren Algenib, Scheat en Markab van Pegasus en Alpheratz van het aangrenzende sterrenbeeld Andromeda.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
De Maan in september 2024
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand (km) |
|---|---|---|---|
| Nieuwe Maan | 3 september 2024 | 03:56 | 403.895 |
| Apogeum | 5 september 2024 | 16:54 | 406.211 |
| Eerste Kwartier | 11 september 2024 | 08:06 | 391.039 |
| Volle Maan | 18 september 2024 | 04:34 | 357.485 (Maansverduistering!) |
| Perigeum | 18 september 2024 | 15:22 | 357.286 |
| Laatste Kwartier | 24 september 2024 | 20:50 | 383.362 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
De Oogstmaan
In Europa werd de Volle Maan in september algemeen de oogstmaan genoemd. Technisch gesproken was dit de eerste Volle Maan na de herfstequinox (die dit jaar op 22 september valt). Over het algemeen valt deze Volle Maan in september maar eens in de drie jaar valt deze Volle Maan in oktober. De term “Oogstmaan” was de enige naam die bepaald werd door de equinox.
Voor bewoners van Noord Amerika was september een belangrijke maand want dan was de mais rijp om te oogsten. Veel stammen hadden namen voor de Volle Maan die refereerden aan mais. Zoals de Mais Maker Maan van de Abenaki in het noordelijk deel van Maine en “Midden Maan tussen oogst en eten mais” van de Algonquin in het noordoosten en het gebied van de Grote Meren. Voor de Cheyenne van de Grote Vlaktes was het de “Maan als de randen van de rivieren beginnen te bevriezen”.
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
De planeten in september 2024
Mercurius
Mercurius bereikt op 5 september zijn grootste westelijke elongatie t.o.v. de Zon. De planeet heeft een schijnbare helderheid van magnitude 0,3. De kleine planeet is de eerste drie weken van de maand waarneembaar kort voor zonsopkomst.
Venus
Venus heeft een visuele helderheid van magnitude -3,8 en verplaatst zich deze maand van het sterrenbeeld Virgo – Maagd naar het sterrenbeeld Libra – Weegschaal. De planeet bevindt zich erg dicht bij de Zon en is niet waarneembaar.
Mars
Mars heeft een visuele helderheid van magnitude 0,6. De rode planeet beweegt van het sterrenbeeld Taurus – Stier naar het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen. Mars komt na middernacht op
Jupiter
Jupiter beweegt zich langzaam oostwaarts in het sterrenbeeld Taurus – Stier. De planeet is later op de avond zichtbaar.
Saturnus
Saturnus is nog steeds bezig met zijn retrograde beweging in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman. De planeet komt op 8 september in oppositie met de Zon. De beringde planeet is na 21 uur zichtbaar.
Uranus
Uranus begint op 15 september aan zijn retrograde beweging in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman. Uranus heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,7.
Neptunus
Neptunus bevindt zich in het sterrenbeeld Pisces – Vissen en komt op 21 september in oppositie met de Zon. De planeet heeft een schijnbare helderheid van magnitude 7,8. Ook Neptunus is na ongeveer 21 uur.
Meteoren
Na de grote meteorenzwerm der Perseïden in augustus is er deze maand weinig meteorenactiviteit. Er is een kleine zwerm actief, de α-Aurigiden, die neigt naar twee maxima. De belangrijkste piek is op 1 september. In 2024 is de Maan afnemend dus de omstandigheden zijn erg gunstig. Helaas is dit een weinig actieve zwerm die tijdens een maximum een ZHR van 5 tot 6 meteoren heeft. De alpha-Aurigiden zijn actief tot in oktober.
Op 10 september worden de Zuidelijke Tauriden actief. Deze zwerm gaat door tot ongeveer 20 november. Het is een weinig actieve zwerm die wel af en toe heldere vuurballen produceert. Het maximum van de zwerm valt dit jaar op 10-11 oktober. De activiteit begint dit jaar als de Maan net voor het Eerste Kwartier is en het maximum valt ook op ongeveer het volgende Eerste Kwartier.
De sterrenhemel in september 2024
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Aan de noordelijke hemel vinden we verschillende circumpolaire sterrenbeelden: Ursa Minor – Kleine Beer, Ursa Major – Grote Beer, Draco – Draak, Camelopardalis – Giraffe en Cassiopeia. De Kleine Beer bevindt zich pal in het noorden met het handvat van zijn steelpannetje evenwijdig aan de horizon. Het ware noorden wordt gemarkeerd door Polaris aan het einde van de steel van het steelpannetje.
De Grote Beer bevindt zich ’s avonds zicht bij de horizon. De zeven heldere sterren van de Grote Beer vormen een asterisme dat gebruikt kan worden om de Poolster en de Kleine Beer te vinden. Trek een lijn vanaf de twee buitenste sterren van de steelpan naar het noorden om Polaris te vinden.
Tussen de Kleine Beer en de Grote Beer slingert de staart van Draco – Draak. De rest van de Draak slingert rond de kom van de Kleine Beer in de richting van Hercules en de Zwaan.
Onder het handvat van de Grote Beer bevindt zich het zwakke sterrenbeeld Jachthonden – Canes Venatici. Tussen Polaris, capella en Mirfak kunnen we het nog zwakkere sterrenbeeld Giraffe – Camelopardalis zien. Onder hele goede omstandigheden kunnen we tussen de kop van de Grote Beer en de zeshoek van Voerman – Auriga ook het sterrenbeeld Lynx vinden.
In deze tijd van het jaar staat de W van Cassiopeia ’s avonds hoog boven de horizon. Dit asterisme kan gebruikt worden om het zwakkere sterrenbeeld Cepheus te vinden dat zich boven de W van Cassiopeia bevindt.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
De Dierenriemsterrenbeelden Ram – Aries en Vissen – Pisces komen ’s avonds in het oosten op. Beide sterrenbeelden zijn te vinden aan de hand van de heldere sterren van Pegasus en Andromeda.
Het Cirkeltje van Vissen is de meest herkenbare groep sterren van het sterrenbeeld Vissen – Pisces. Het vertegenwoordigt de kop van de westerse vis en is zwak zichtbaar ten zuidoosten van het Vierkant van Pegasus. De kop van de zwakkere oostelijke vis bevindt zich in de buurt van Mirach, de centrale ster in de keten van drie heldere sterren waardoor Andromeda gemakkelijk is te vinden.
Mirach wordt vaak gebruikt om twee heldere sterrenstelsels te vinden: Messier 31 oftewel de Andromedanevel en Messier 33, het Triangulumstelsel. Dit laatste sterrenstelsel bevindt zich n het kleine sterrenbeeld Driehoek – Triangulum dat tussen Andromeda en de platte driehoek van de Ram – Aries ligt.
De heldere sterrenbeelden Perseus en Auriga – Voerman komen ’s avonds in het noordoosten op en ze worden gevolgd door de Stier – Taurus. Later op de avond komt ook nog de Walvis – Cetus boven de horizon. De Walvis is het vierde grootste sterrenbeeld aan de sterrenhemel en het is direct onder de Vissen te vinden.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Boven de zuidelijke horizon vinden we deze maand relatief zwakke sterrenbeelden. Aan de hand van de sterren van het Grote Vierkant van Pegasus kunnen de sterren van de Zuidervis – Piscis Austrinus worden gevonden. De denkbeeldige lijn die zich uitstrekt door de meest rechtste sterren van het vierkant langs de hemel leidt naar Fomalhaut, de ster die de mond van de Zuidervis markeert. Fomalhaut is de 18de helderste ster aan de hemel maar de rest van de Zuidervis is veel zwakker.
De zwakke V van Capricornus kan worden gevonden uitgaande van de Schacht van Auriga, die asterisme bestaat uit de sterren Altair met zijn buren Alshain en Tarazed. De lijn van drie sterren wijst naar de rechterzijde van de V-vormige figuur van de Steenbok.
Waterman – Aquarius kan worden gevonden aan de hand van de Waterkruik, een Y-vormig asterisme dat zichtbaar is onder de denkbeeldige lijn die de zuidwestelijke hoek van het Grote Vierkant van Pegasus verbindt met Enif, de helderste ster van Pegasus. De zwakke sterren die het water vertegenwoordigen dat van de Waterkruik naar de mond van de Zuidervis stroomt zijn allen zichtbaar op een hele heldere nacht.
In het zuidwesten kunnen we het sterrenbeeld Boogschutter – Sagittarius vinden. Het Theepotje, een patroon gevormd door de helderste sterren van het sterrenbeeld, bevindt zich in een rijk veld van de Melkweg en kan worden gebruikt om de vele deep sky-objecten in dit deel van de hemel te vinden. O.a. de Lagunenevel – Messier 8, de Triffidnevel – Messier 20 en de Omeganevel – Messier 17 in Sagittarius en Messier 16 in Serpens – Slang.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
In het westen zijn rond 22 uur de sterrenbeelden Hercules, Corona Borealis – Noorderkroon, Boötes – Ossenhoeder, Ophiuchus – Slangendrager en Serpens – Slang te vinden.
Het sterrenbeeld Lier – Lyra met de heldere ster Wega bevindt zich hoog aan de westelijke hemel. Wega kan gebruikt worden om de sterren van het zwakkere sterrenbeeld Hercules te vinden. De Hoeksteen, het meest herkenbare deel van Hercules, bevindt zich tussen Wega en de halve cirkel van de Noorderkroon. Het asterisme beschrijft de torso van Hercules en kan worden gebruikt om de heldere bolhopen Messier 13 en Messier 92 te vinden.
In de Griekse mythologie vertegenwoordigde de Noorderkroon de kroon van Ariadne. Het sterrenbeeld kan worden bevonden langs de lijn van de staart van de Grote Beer. De helderste ster Alphecca vertegenwoordigt het juweel in de kroon.
Rond 22 uur begint de Vlieger van Boötes – Ossenhoeder onder de horizon te verdwijnen. De heldere rode reus Arcturus maakt deel uit van dit sterrenbeeld, het is de helderste ster op het noordelijk halfrond. De ster bevindt zich aan de basis van de vlieger en langs de denkbeeldige lijn die wegbuigt van het handvat van de Steelpan van de Grote Beer.
Ophiuchus – Slangendrager en Serpens – Slang zijn twee grote maar relatief onopvallende sterrenbeelden. Ophiuchus is in grootte het 11de sterrenbeelden en het verdeelt de Slang in twee delen: Serpens Caput (de kop) en Serpens Cauda (de staart). Rasalhague is de naam van de helderste ster in de Slangendrager. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 2,07. Unukalhai is de helderste van de Slang met een visuele helderheid van magnitude 2,62.
Ophiuchus is te herkennen omdat de helderste sterren een grote veelhoek vormen die een groot deel van de ruimte tussen Hercules en Scorpius – Schorpioen in beslag neemt. De Slang is veel minder opvallend. De kop ligt tussen de Noorderkroon en Ophiuchus en de staart strekt zich uit aan de andere kant van de Slangendrager richting de Arend – Aquila.
