De heldere ster Antares – Alpha Scorpii – is een typische ster voor de zomermaanden. De ster bevindt zich in het sterrenbeeld Schorpioen dat hier in Nederland maar gedeeltelijk boven de horizon komt.

Scorpius is een van de weinige sterrenbeelden die lijken op wat ze moeten voorstellen. De heldere rode ster Antares markeert het hart van de Schorpioen. Let ook op de twee heldere sterren in de punt van de staart van de schorpioen. Ze vormen samen de stekel van de schorpioen.

Antares – Alpha Scorpii

by admin2023-08-05

Alpha Scorpii – Antares – is een rode superreus op een afstand van ongeveer 550 lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Met een gemiddelde helderheid van magnitude 0,96 is het de helderste ster in Scorpius en de 15^de helderste ster aan de sterrenhemel. De ster markeert het hart van de hemelse Schorpioen en maakt deel uit van een opvallend zuidelijk asterisme dat bekend is als de Vishaak.

Stersysteem

Hoewel Antares met het blote oog een ster lijkt, is het in feite een dubbelstersysteem. Het systeem bestaat uit de rode superreus Alpha Scorpii A, formeel Antares genoemd, en een zwakkere blauwwitte hoofdreeksster, Alpha Scorpii B. Antares heeft een schijnbare helderheid die varieert tussen magnitude 0,6 en 1,6, terwijl de begeleidende ster aanzienlijk zwakker is met een helderheid van magnitude 5,5.

De omlooptijd van het paar is onzeker, schattingen lopen uiteen van 880 tot 2562 jaar. De beest berekende omlooptijd bedraagt 1218 jaar met een halflange as van 2,9”, maar deze wordt net als erg betrouwbaar beschouwd.

De afstand tussen de sterren in de jaren 1840 gemeten op 3,5” en 2,5”, meer recente metingen hebben afstanden tussen 2,6” en 2,8” opgeleverd. De geprojecteerde afstand tussen de sterren is ten minste 529 Astronomische Eenheden. De begeleider bevindt zich vermoedelijk meer dan 220 AE voorbij Antares.

Alpha Scorpii A

Antares is geclassificeerd als een M1.5Iab-Ib-ster, wat duidt op een superreus die er duidelijk rood uitziet. De voorraad waterstof is op en de ster verbrandt momenteel steeds zwaardere elementen. De geschatte massa van de ster is onzeker, maar schattingen liggen meestal binnen het bereik van 11 tot 14,3 zonsmassa. De superreus heeft een verwachte rotatiesnelheid van 20 km/s. de leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 15 miljoen jaar.

Sinds de evolutie van de hoofdreeks is Antares uitgegroeid tot een grootte van 680 tot 800 keer de straal van de Zon. De ster verliest massa door een krachtige sterrenwind die de superreus heeft omhuld met een omhulsel van gas dat wordt verlicht door het licht van de ster. De gaswolk wordt soms wel de Antares-nevel genoemd. Antares heeft ongeveer 3 zonsmassa aan materiaal verloren van zijn oorspronkelijke massa.

De superreus verlicht ook delen van het Rho Ophiuchi-wolkencomplex, een stervormingsgebied op ongeveer 460 lichtjaar afstand. De ster en het complex van interstellaire wolken bevindt zich in hetzelfde brede gezichtsveld en zijn een populair doelwit voor astrofotografie.

Met een effectieve temperatuur van 3700 Kelvin bedraagt de lichtsterkte van de ster 75.900 keer die van de Zon. Net als zijn andere eigenschappen is de exacte lichtsterkte van de ster onzeker, maar wordt aangenomen dat deze in het bereik van 44.700 tot 128.900 keer die van de Zon ligt. Hoewel de bolometrische lichtsterkte van Antares ongeveer 100.000 keer die van de Zon is, bevindt een groot deel van de energie0output van de ster zich in het onzichtbare infrarode deel van het spectrum. Op zichtbare golflengtes is Antares ongeveer 10.000 keer helderder dan de Zon. De lichtsterkte wordt gedimd door interstellair stof, maar de mate van verduistering is onzeker.

Antares dient als spectrale standard voor zijn klasse, wat betekent dat zijn spectrum wordt gebruikt als ankerpunt voor het Morgan-Keenan-systeem van stellaire classificatie, dat wordt gebruikt om andere sterren te classificeren.

Antares wordt geclassificeerd als een langzame onregelmatige variabele (type Lc) en zijn helderheid varieert van magnitude 0,6 tot 1,6. Type Lc-variabelen zijn superreuzen van late spectrale typen waarvan de helderheid doorgaan varieert met ongeveer 1 magnitude. Andere sterren in deze klasse zijn de oranje superreuzen Enif – Epsilon Pegasi, Suhail – Lambda Velorum, NS Puppis en Omicron1 Canis Majoris, de rode heldere reuzen Pi Aurigae, BE Camelopardalis en CQ Camelopardalis, en de rode superreuzen TZ Cassiopeiae, RX Telescopii en NO Aurigae.

In 1952 meldde de Zuid-Afrikaanse astronoom Alan Cousins de variabiliteit van Antares. Hij observeerde variaties in de fotografische magnitude van de ster in het bereik van magnitude 3,00 tot 3,16. De American Association of Variable Star Observers (AAVSO) houdt de helderheid van de ster sinds 1945 in de gaten en registreert langzame variaties tussen magnitude 0,6 en 1,6. De helderheid van Antares blijft echter meestal rond magnitude 1,0.

De ster heeft geen duidelijke periode, maar een onderzoek in 2006 gepubliceerd aan de hand van AAVSO-gegevens van de afgelopen eeuw suggereerde een periode van 1650 dagen. Een onderzoek uit 2009 naar langere secundaire perioden in pulserende rode reuzen vond geen aparte lange secundaire periode in Antares.

Een onderzoek uit 2012 naar sterren die behoren tot de Scorpius-Centaurus OB-associatie berekende een initiële massa van 17,2 zonsmassa en een leeftijd van 12 miljoen jaar voor Antares.

In 2013 vond beeldvorming met hoge spectrale resolutie van de atmosfeer van de ster een buitenste atmosfeer tussen 1,2 en 1,4 de straal van de Zon, een effectieve temperatuur van 3700 Kelvin en een massa van 15 zonsmassa, met een geschatte leeftijd tussen 11 en 15 miljoen jaar. Bede onderzoeken vergeleken de lichtsterkte en de temperatuur van de ster met theoretische evolutiesporen om zijn initiële massa af t leiden. Zelfs als de resultaten verschillen is Antares massief genoeg om zijn leven als een supernova te eindigen.

Grootte

De precieze grootte van Antares is onzeker, maar de geschatte straal ligt tussen de 680 en 800 keer die van de Zon. Als de ster de Zon in ons sterrenstelsel zou vervangen, zou de ster zich uitstrekken tussen de banen van Mars en Jupiter. De fysieke straal van de ster is meer dan 3 Astronomische Eenheden.

De uitgestrekte buitenste gebieden van Antares maken het lastig om de exacte grootte van de superreus te bepalen. Bovendien is Antares een pulserende ster en verandert zijn straal met ongeveer 19% oftewel 165 keer de straal van de Zon, tijdens de pulsaties.

Een onderzoek dat in 1990 werd gepubliceerd leverde een hoekdiameter op van 41,3 milliboogseconden. Deze waarde werd verkregen met behulp van spikkel-interferometrie tijdens een maansverduistering met behulp van de 3,6 meter telescoop van de ESO. Recentere metingen van de randverduisterde schijf gaven diameters van 37,88 in 2009 en 28,3 in 2010. Hoewel de fysieke straal van de ster afgeleid kon worden van zijn hoekgrootte en afstand is zijn exacte afstand onzeker, wat het moeilijk maakt om de exacte grootte vast te stellen.

De Hipparcos-gegevens gaven een parallax van 5,89 voor Antares, wat zich laat vertalen in een straal van ongeveer 680 keer die van de Zon. Oudere schattingen waren hoger dan 850 keer de straal van de Zon, wat Antares een van de grootste bekende sterren op dat moment maakte.

De superreus is echter aanzienlijk kleiner dan de voormalige recordhouder VY Canis Majoris (1420 * Zon) en komt niet in de buurt van de rode superreuzen UY Scuti (1708 * Zon) en WOH G64 (1540 * Zon) en de huidige recordhouder voor de grootste bekende ster, de rode hyperreus Stephenson 2-18 die een straal van 2150 keer die van de Zon heeft.

Supernova

Hoewel de precieze massa van Antares onzeker is, is de ster zwaar genoeg om een supernova-kandidaat te zijn. Net als betelgeuze in Orion kan Antares binnen de komende 10.000 jaar of ergens in het komende miljoen jaar uitdoven. Als dat gebeurt kan de gebeurtenis qua helderheid wedijveren met de Volle Maan en overdag zichtbaar zijn.

De supernova zal echter geen invloed hebben op de Aarde want de ster bevindt zich te ver weg. De gebeurtenis zal een neutronenster of een zwart gat achterlaten.

Alpha Scorpii B

Antares B is een blauwwitte hoofdreeksster van spectraalklasse B2.5V. de ster heeft een massa van 7,2 zonsmassa en een straal van 5,2 keer die van de Zon. Met een temperatuur van 18.500 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 2800 keer die van de Zon. De hete blauwe ster is gedeeltelijk verantwoordelijk voor het oplichten van de nevel rond Antares.

Alpha Scorpii B draait met een snelheid van 250 km/s zeer snel om zijn as. De ster is te klein om als supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster zijn leven eindigen als een witte dwerg omringd door een planetaire nevel.

Antares B heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,5 maar is door zijn nabijheid tot de aanzienlijk helderdere Antares A  een uitdagend object voor kleine telescopen. Een telescoop met een opening van 15 cm of meer is nodig om de ster te kunnen zien.

De ster kan soms groenachtig lijken, waarschijnlijk door het contrast met de oranje Antares of door het licht van de twee sterren die zich vermengen als ze te dicht bij elkaar staan. Het spectrum van Alpha Scorpii B vertoont talrijke absorptielijnen die duiden op de aanwezigheid van materie die door de primaire component wordt uitgestoten.

Vanwege de nabijheid van de heldere superreus werd Antares B pas in de 19^de eeuw gevonden. Het was de Oostenrijkse astronoom Johann Bürg die de ster tijdens een verduistering door de Maan op 13 april 1819 vanuit Wenen ontdekte.

In 2021 verkregen astronomen spectrale classificaties va M1.5Iab voor Antares A en B2 Vn voor Antares B.

Wetenswaardigheden

Antares is een van de twee sterren in het sterrenbeeld Schorpioen die zijn geselecteerd voor gebruik in de hemelnavigatie. De andere navigatiester is Lambda Scorpii – Shaula.

Antares is gemiddeld de 15^de helderste ster aan de nachtelijke hemel. De ster is slechts iets zwakker dan Altair in het sterrenbeeld Aquila, Acrux in Crux en Aldebaran in Taurus en hij overstraalt net de heldere Spica in Virgo, Pollux in Tweelingen en Fomalhaut in Piscis Austrinus.

Antares is de helderste ster in een asterisme dat bekendstaat als de Vishaak, die het hart, lijf, staart en stekel van de hemelse Schorpioen omlijnt. Het vishaakpatroon wordt verder gevormd door Alniyat – Sigma Scorpii, Paikauhale – Tau Scorpii, Larawag – Epsilon Scorpii, Xamidimura en Pipirima – Mu¹ en Mu² Scorpii, Zeta Scorpii, Eta Scorpii, Sargas – Theta Scorpii, Iota¹ Scorpii, Kappa Scorpii en Shaula – Lambda Scorpii. De ster kan gebruikt worden om veel heldere deepsky-objecten te vinden in dit deel van de sterrenhemel.

Antares is een lid van de Upper Scorpius-subgroep van de Scorpius-Centaurus Associatie van sterren (Sco OB2), de meest nabije OB-associatie tot de Zon. De leden van de Upper Scorpius-subgroep hebben een gemiddelde leeftijd van 11 miljoen jaar en bevinden zich op een gemiddelde afstand van 550 lichtjaar van de Aarde. Antares is de helderste en meest massieve ster in de Sco OB2.

Begin 20^ste eeuw werden variaties in radiale snelheid in het spectrum van de ster gedetecteerd. Astronomen realiseerden zich al snel dat de variaties niet het gevolg waren van de baanbeweging van de ster, maar in plaats daarvan werden veroorzaakt door de pulsatie van zijn atmosfeer. Al in 1928 wezen berekeningen op variaties in de grootte van de ster van ± 20%.

Het bestaan van de begeleider, Antares B, werd voor het eerst gemeld door de Oostenrijkse astronoom Johann Bürg, die Antares waarnam tijdens een bedekking door de Maan die op 13 april 1819 plaatsvond. Bürgs ontdekking werd echter door velen verworpen, di geloofden dat het slechts een atmosferisch affect was. De begeleider werd vervolgens enkele decennia later waargenomen, eerst op 23 juli 1844 door de Schotse astronoom James Grant vanuit India en vervolgens in 1846 door de Amerikaanse astronoom Mitchel. In april 1847 werd de begeleider gezien door de Engelse astronoom William Dawes.

In 2017 brachten astronomen het oppervlak van Antares in beeld. Ze deden dat met de Very Large Telescope Interferometer van de ESO. Ze brachten ook de snelheden van het materiaal in de atmosfeer van de ster in kaart, wat onvoorziene onrust aan het licht bracht. Antares was de eerste ster, afgezien van de Zon, die het doelwit was van een dergelijke studie en de afbeelding van het oppervlak en de atmosfeer van de ster was tot nu toe de beste van alle andere sterren dan de Zon.

Het doel van het onderzoek was om te verduidelijken hoe geëvolueerde rode superreuzen hun massa zo snel verliezen in de late fase van hun leven. De astronomen concludeerden dat het proces niet het gevolg kon zijn van convectie (beweging van materie die energie overdraagt van de stellaire kern naar de buitenste atmosfeer) en dat er een nieuw proces nodig was om de turbulente beweging in de uitgebreide atmosfeer van de ster te verklaren.

Antares ligt op slechts 4,57° ten zuiden van de ecliptica (de schijnbare baan van de Zon langs de hemel) en wordt regelmatig bedekt door de Maan en soms door planeten. Het is een van de vele heldere sterren in de sterrenbeelden van de Dierenriem die zich binnen 6° van de ecliptica bevinden. De andere zijn Aldebaran in Stier, Regulus in Leeuw en Spica in Maagd. De Zon passeert elk jaar begin december in de buurt van Antares – ongeveer 5° ten noorden van de ster – en de ster is in deze periode dus onzichtbaar. Antares wordt slechts zelden bedekt door planeten. De laatste bedekking, door Venus, werd op 17 september 525 voor Christus geregistreerd en de volgende zal plaatsvinden op 17 november 2400.

Antares wordt vaak vergeleken met Betelgeuze, een andere uitzonderlijk heldere rode superreus. Betelgeuze is qua kleur en helderheid vergelijkbaar. De spectrale classificatie is M1-M2 Ia-Ib en de schijnbare helderheid varieert tussen magnitude 0,0 tot 1,3. De eigenschappen van de ster zijn net zo lastig vast te stellen als die van Antares. Met een geschatte straal tussen 887 en 955 keer die van de Zon is Betelgeuze iets groter dan Antares en op een afstand van 640 tot 724 miljoen lichtjaar van de Aarde is de ster ook verder weg. Betelgeuze is helderder dan Antares, voornamelijk vanwege zijn grotere omvang.

Een onderzoek uit 2023 onderzocht pre-telescopische waarnemingen van de sterkleur van Antares en Betelgeuze. De onderzoekers waren op zoek naar sterren die de afgelopen millennia merkbaar in kleur waren geëvolueerd.

Terwijl Betelgeuze aan het begin van onze jaartelling als niet-rood werd gerapporteerd, had Antares de afgelopen drie millennia een constante kleur. De naam van de ster, die geïnterpreteerd kan worden als anti-Ares, anti-Mars. Rivaal van Mars komt uit het eerste millennium voor Christus en verwijst naar de rode kleur van de ster. De klassieke Chinese naam, Dahou, betekent “Groot Vuur” en Antares wordt in het late 2^de of vroege 1^ste millennium voor Christus een rode ster genoemd (Vuurster of Vuur van het Hart).

Op basis van historische gegevens concludeerden de auteurs van het onderzoek dat de kleurontwikkeling de massa van Betelgeuze beperkt tot 14 zonsmassa terwijl de constante kleur van Antares aangeeft dat de superreus zich op 15 of 16 zonsmassa bevindt.

Op nabij-infrarode golflengtes is Antares een van de helderste sterren. Met een j-bandmagnitude van -2,7 overstraalt hij R Doradus (-2,6), Arcturus (-2,2) en Aldebaran (-2,1) maar is de ster niet zo helder als Betelgeuze (-3,0).

In ons sterrenstelsel is Alpha Scorpii een van de meer dan 100 bekende stersystemen bestaande uit een rode superreus en een B-klasse begeleider en het is het meest nabije systeem tot de Zon.

Antares is een van de 27 sterren op de vlag van Brazilië. Iedere ster op de vlag vertegenwoordigt een Braziliaanse federale staat en Antares vertegenwoordigt de staat Piauí. Zeven andere sterren van de Schorpioen komen voor op de Braziliaanse vlag: Shaula (Lambda Scorpii), Acrab (Bèta Scorpii), Larawag (Epsilon Scorpii), Sargas (Theta Scorpii), Iota Scorpii, Kappa Scorpii en Mu Scorpii (Xamidimura and Pipirima).

Het Ngarrindjeri-volk in Zuid-Australië associeerde Antares en zijn veranderlijkheid met de mythe van Waiyungari – rode man. In de lokale overlevering was Waiyungari een jongeman van wie werd verwacht dat hij contact met vrouwen zou vermijden tijdens zijn initiatierite. De twee vrouwen van zijn broer Nepeli voelden zich echter tot hem aangetrokken en kwamen als emoes naar zijn hut. Waiyungari volgde de emoes totdat de vrouwen zichzelf onthulden en hem verleidden. Toen zijn broer het verraad ontdekte stak hij Waiyungari’s hut in brand. Op dat moment sliepen Waiyungari en de twee vrouwen er. De drie konden ontsnappen en om de straf te ontlopen gooide Waiyungari een speer in de Melkweg en trok zichzelf en de vrouwen van zijn broer de lucht in. Hij werd Antares en de twee vrouwen werden twee zwakkere sterren hoe hem flankeren. Er wordt gezegd dat wanneer de helderheid van de ster toeneemt, dit het begin markeert van initiatieriten, waarbij jonge mannen uit de buurt van vrouwen moeten blijven. De twee zwakkere sterren die de twee vrouwen vertegenwoordigen waren vermoedelijk Alniyat – Sigma Scorpii en Paikauhale – Tau Scorpii.

In de Middeleeuwse astrologie was Antares een van de 15 vaste Beheniaanse sterren waarvan men dacht dat ze een bron van speciale astrologische kracht waren. Elk van de 15 sterren werd geassocieerd met een planeet, een plant en een edelsteen en de laatste twee werden gebruikt in rituelen om de invloed van de ster naar voren te brengen, bijvoorbeeld in een amulet. Antares werd in verband gebracht met Venus en Jupiter en zijn plats waren geboortekruid en sardonyx.

Net als veel andere sterren si Antares vaak gebruikt en aangehaald in de fictie. Ook wordt de ster gebruikt in diverse computerspellen.

Naamgeving

De naam Antares komt van het oude Griekse Ἀντάρης, wat “rivaal van Mars” betekent. De naam verwijst naar de gelijkenis met de planeet Mars voor wat betreft de rode kleur. De vergelijking van de twee gaat mogelijk al terug tot de vroege Mesopotamische astronomie. Mars kot iedere twee jaar in de buurt van Antares en dat heeft ongetwijfeld tot deze vergelijking geleid.

De naam Antares is op 30 juni 2016 formeel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale astronomische Unie en heeft formeel alleen betrekking op Alpha Scorpii A.

Antares was bij veel culturen bekend onder verschillende namen. De oude Chinese naam van de ster was 心宿二 (Xīnxiù’èr), de tweede Ster van Hart. Het Chinese Hart of Xin (心)-huis is een van de 7 huizen van de Azuren Draak en vertegenwoordigt het hart van de Draak. Het bevat ook de sterren Alniyat – Sigma Scorpii en Paikauhale – Tau Scorpii. Antares was de nationale ster tijdens de Shang dynastie (ook bekend als de Yin dynastie) die in het 2^de millennium voor Christus regeerde. Antares was toen bekend als 火星 (Huǒxīng), de “Vurige Ster”

In de Babylonische astronomie was Antares bekend als GABA GIR.TAB, “de borst van de Schorpioen”. De naam is gedocumenteerd in stercatalogi die teruggaan tot minstens 1100 voor Christus. In het Babylonische astronomische compendium MUL.APIN, omstreeks 110 voor Christus samengesteld, markeert de ster de borst van de godin Ishara en die wordt geassocieerd met de onderwereld en wordt vertegenwoordigd door het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen.

In het oude Griekenland werd Antares Καρδία Σκορπίου (Kardia Skorpiū), wat “het hart van de schorpioen” betekent. De naam werd naar het Arabisch vertaald als Calbalakrab, afgeleid van de frase Qalb al-Aqrab. Het Latijnse equivalent van de naam was “Cor Scorpii”.

In de Mesopotamische astronomie was Antares onder verschillende namen bekend waaronder Kakkab Bir – de Vermiljoenen Ster”,Kak-shisa – de Schepper van Welvaart, Masu Sar – de Held en de Koning” en Dar Lugal – “de Koning”.

In het oude Egypte was Antares bekend als tms n hntt, wat “de rode van de boeg” betekent. De ster werd geassocieerd met Serket, de godin van vruchtbaarheid en genezing.

Antares was een van de dier Koninklijke Sterren van Perzië, samen met Aldebaran, Regulus en Fomalhaut. De bier sterren werden gezien als de bewakers van de vier districten van de hemel en werden gewoonlijk voor navigatie gebruikt, Antares was bekend als Satevis, de bewaker van het westen. Een heilige figuur die in de hoogste hemelen leeft, onsterfelijk is en de kracht heeft om elke ziekte te genezen. Een andere Maori-naam voor Antares is Rerehu, wat “brandend” betekent. De Wotjobaluk-bevolking van de staat Victoria in Australië associeerde Antares met Djuit, zoon van Marpean-kurrk, een vrouwelijke voorouderlijke figuur vertegenwoordigd door Arcturus. De Kulin Kooris kenden Antares als Balayang, broer van Bunjil, vertegenwoordigd door Altaïr.

In Hawaïi is Antares bekend als Hoku-ula, wat “rode ster” betekent of Mehakua-koko, waarbij “koko” ok rood betekent. De eerdere naam werd op de Hawaïaanse eilanden ook gebruikt voor Betelgeuze. Een andere Hawaïaanse naam voor Antares is Lehua Kona.

In Hawaii, Antares is known as Hoku-ula, meaning “red star,” or Mehakua-koko, where “koko” means “red.” The former name was also used for Betelgeuse in the Hawaiian Islands. Another Hawaiian name for Antares is Lehua Kona.

In een Hawaïaanse legend werd het sterrenbeeld Schorpioen geassocieerd met de vishaak van Maui (Manaiakalani). Maui was een mythologisch stamhoofd die de vishaak gebruikte om de Hawaïaanse eilanden van de bodem van de oceaan te trekken. Antares bevindt zich direct boven de punt van de haak.

In de Tuamotan-taal in Polynesië was Antares bekend als Te Mata-heko, de “rode ster”.

De Bedoeïenen kenden de ster al al-Qarb, “het hart”.

Locatie

Antares is een van de helderste sterren en maakt deel uit van een opvallend asterisme, de ster is derhalve gemakkelijk te vinden. De ster en het asterisme bevinden zich nabij de heldere band van de Melkweg.

Antares markeert het hart van de Schorpioen en bevindt zich nabij het centrum van het sterrenbeeld en wordt geflankeerd door twee relatief heldere sterren. Dit zijn Alniyat – Sigma Scorpii van magnitude 2,88 en Paikauhale – Tau Scorpii van magnitude 2,88. De twee sterren markeren de aderen in de buurt van het hart van de schorpioen. Antares is ook de helderste ster in de buurt van de scharen van de schorpioen. Deze worden gevormd door Acrab – Bèta¹ Scorpii, Dschubba – Delta Scorpii en Fang – Pi Scorpii. De heldere sterren die het Theepotje in Boogschutter vormen kunnen als leidraad worden gebruikt.

Antares bevindt zich aan de zuidelijke sterrenhemel en kan gezien worden vanaf alle locaties ten zuiden van 63 °N. de ster is vanaf een groot deel van het zuidelijk halfrond circumpolair.

Noordelijke waarnemers kunnen de ster in de zomermaanden in het zuiden zien maar in Nederland klimt Antares niet heel erg ver boven de horizon.

Begin maart bereikt Antares voor zonsopkomst zijn hoogste punt boven de horizon en voor zonsondergang is dat begin september. De middernachtelijke culminatie os omstreeks 31 mei of 1 juni als de ster in oppositie is met de Zon en de gehele nacht zichtbaar is. Omstreeks 30 november is de ster enkele weken onzichtbaar want dat bevindt de ster zich te dicht bij de Zon.

Antares kan worden gebruikt voor het opzoeken van een aantal deepsky -objecten in de buurt. De helderste van deze, de bolhoop Messier 4, bevindt zich slechts 1,3° ten westen van de ster. De bolhoop beslaat een oppervlakte van 26’ en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 5,9. De bolhoop heeft een doorsnede van 75 lichtjaar en de sterren kunnen al in een middelgrote telescoop worden opgelost. De bolhoop is ongeveer 7200 lichtjaar van ons verwijderd en heeft een geschatte leeftijd van 12,2 miljard jaar. Het is een van de meest nabije bolhopen tot de Zon.

De kleinere en zwakkere bolhoop NGC 6144 bevindt zich dichter bij Antares. De bolhoop heeft een helderheid van magnitude 9,63 en een schijnbare grootte van 1’.8.

De reflectienevel IC 4605 rond de ster 22 Scorpii en IC 4603 rond SAO 184376 bevinden zich ook in dit gebied in het naburige sterrenbeeld Ophiuchus. Ze maken deel uit van het Rho Ophiuchi-wolkencomplex, een van de meest nabije stellaire kraamkamers tot de Zon.

Ongeveer halverwege Antares en Acrab bevindt zich de bolhoop Messier 80. Deze heeft een schijnbare helderheid van magnitude 7,2 en een schijnbare grootte van 10 boogminuten.

Antares kan ook gebruikt worden voor het vinden van tee bolhopen in Ophiuchus. Messier 19 bevindt zich langs de denkbeeldige lijn getrokken vanuit Fang door Antares en dan ongeveer met dezelfde afstand verlengd. Messier 62 bevindt zich 7,5° ten zuidoosten van Antares, ongeveer op 1/3^de van de weg van Antares naar Kaus Australis, de helderste ster in Sagittarius – Boogschutter.

Sterrenbeeld

Antares bevindt zich in het zuidelijke sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Net als de andere sterrenbeelden van de Dierenriem is het een van de klassieke sterrenbeelden die in de 2^de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest werden beschreven. In de Griekse mythologie vertegenwoordigt de schorpioen die Orion de Jager stak. Er wordt gezegd dat de schorpioen en Orion aan tegenovergestelde zijde van de sterrenhemel werden geplaatst zodat ze nooit beide tegelijkertijd boven de horizon uit komen.

Scorpius bevindt zich in een rijk gebied van de Melkweg en is volledig zichtbaar tussen 40 °N en 90 °Z. waarnemers op midden noordelijke breedtegraden kunnen het sterrenbeeld ’s zomers boven de zuidelijke horizon zien. Het sterrenbeeld is aan zijn vorm, een vishaak, eenvoudig te herkennen en het bevindt zich naast het opvallende Theepotje in de Boogschutter – Sagittarius.

Scorpius is bekend vanwege zijn heldere sterren Antares en Shaula meer ook om zijn vele heldere deepsky-objecten. We noemen de open sterrenhopen NGC 6821, NGC 6231, Messier 7, Messier 6, de emissienevel NGC 6334, de diffuse nevel NGC 6357 en de bipolaire nevel NGC 6302.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Schorpioen te bekijken is de maand juli als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van de 40^ste breedtegraad.

De 10 helderste sterren in de Schorpioen zijn Antares (Alpha Sco A, mag. 0,6 – 1,6), Shaula (Lambda Sco A, mag. 1,62), Sargas (Theta Sco A, mag. 1,84), Dschubba (Delta Sco, mag 2,31), Larawag (Epsilon Sco, mag. 2,31), Kappa Sco (mag. 2,39), Acrab (Bèta Sco, mag. 2,62), Lesath (Upsilon Sco, mag. 2,70), Paikauhale (Tau Sco, mag. 2,82), and Fang (Pi Sco, mag. 2,89).

Alpha Scorpii – Antares

Spectraalklasse	M1.5Iab-Ib (Antares A), B2.5V (Antares B)
Variabel type	Langzaam onregelmatig veranderlijke (Lc)
Schijnbare helderheid (magnitude)	0,6 – 1,6 (Antares A), 5,5 (Antares B)
Absolute helderheid (magnitude)	-5,28
Radiale snelheid (km/s)	3,4
Sterrenbeeld	Scorpius – Schorpioen
Namen en aanduidingen	Antares Alpha Scorpii 21 Scorpii HR 6134 SAO 184415

Alpha Scorpii A

Spectraalklasse	M1.5Iab-Ib
Schijnbare helderheid (magnitude)	0,6  1,6
Massa (zon=1)	11 – 14,3
Lichtsterkte (zon=1)	75.900 (44.700 – 128.900)
Straal (zon=1)	680 – 800
Temperatuur (Kelvin)	3700
Leeftijd (miljoen jaar)	15
Rotatiesnelheid (km/s)	20
Namen en aanduidingen	Antares Alpha Scorpii A HD 148478

Alpha Scorpii B

Spectraalklasse	B2.5V
Schijnbare helderheid (magnitude)	5,5
Massa (zon=1)	7,2
Lichtsterkte (zon=1)	2754
Straal (zon=1)	5,2
Temperatuur (Kelvin)	18.500
Rotatiesnelheid (km/s)	250
Namen en aanduidingen	Alpha Scorpii B HD 148479

Eerste publicatie: 14 juni 2017
Laatste revisie: 2 juli 2025
Bron: Earthsky/Sky & Telescope/Star-facts. Wikipedia & anderen

• Bluesky
• Facebook
• Threads
• X
• Mastodon
• Mail