Woordenlijst D

woordenlijst — A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Dark frame substraction

Een methode die bij digitale beeldvorming wordt gebruikt om ruis die optreedt tijdens de belichting te verminderen. Om dit te doen wordt een extra beeld of reeks beelden gemaakt met de CCD bedekt of de telescoop gesloten. De resulterende donkere frames registreren de elektronische ruis van de camera en kunnen vis beeldverwerkingssoftware worden gebruikt om ruis af te trekken van de “echte” beelden die onder dezelfde omstandigheden zijn gemaakt.

Dichotomie

Er is sprake van dichotomie wanneer de verlichte fase van een object 50% bedraagt (half verlicht). Vanaf de Aarde gezien kunnen de binnenplaneten Mercurius en Venus , samen met de Maan een dichotomie bereiken.

Dierenriem

Sterrenbeelden waar de Zon, de Maan en de belangrijkste planeten doorheen lijken te gaan terwijl de Aarde langs haar baan om de Zon beweegt.

De 13 sterrenbeelden van de astronomische dierenriem zijn:

• Ram – Aries
• Stier – Taurus
• Tweelingen – Gemini
• Kreeft – Cancer
• Leeuw – Leo
• Maagd – Virgo
• Weegschaal – Libra
• Schorpioen – Scorpius
• Ophiuchus – Slangendrager
• Boogschutter – Sagittarius
• Steenbok – Capricornus
• Waterman – Aquarius
• Vissen – Pisces

Diffractierooster

Een optische component die een periodieke structuur bevat van meerdere dicht bij elkaar gelegen parallelle spleten of groeven die worden gebruikt om licht te verspreiden. Roosters worden vaak gebruikt in monochromators en spectrometers.

Ze worden gebruikt in de spectroscopie om licht van sterren en andere hemellichamen te analyseren.

Diffractie gelimiteerde optiek

De theoretische limiet van het oplossend vermogen van een optisch systeem. Als gevolg van diffractie heeft zelfs een perfect vervaardigde lens of spiegel een fundamentele limiet aan zijn oplossend vermogen. Wanneer het licht door de opening van een telescoop gaat buigt het af waardoor sterren worden gezien als een heldere schijf met ringen, ook wel Airy-schijf genoemd. Van een optisch systeem dat beelden kan produceren met een hoekresolutie die even goed is als de theoretische limiet van het instrument wordt gezegd dat het diffractie gelimiteerd is.

Meestal wordt het oplossend vermogen van een amateurtelscoop beperkt door atmosferische effecten en niet door diffractie-effecten.

Dioptrie

Een meting van het optisch vermogen van een telescooplens of spiegel (gebogen). Deze is gelijk aan het omgekeerde van de brandpuntsafstand van de lens of spiegel en wordt uitgedrukt in meters.

Doppler-beeldvorming

Een techniek die vervormingen in spectraallijnen als gevolg van het Dopplereffect analyseert om een kaart van het oppervlak van een ster te produceren. De gegevens verkregen uit spectrale gegevens met hoge resolutie onthullen informatie over de steroppervlakken, zoals temperatuurverschillen, chemische samenstelling en informatie over het magnetische veld.

Dopplerverschuiving

De Dopplerverschuiving of het Dopplereffect is de verandering in frequentie van een golf als gevolg van de relatieve beweging tussen de bron en de ontvanger. In het dagelijks leven wordt het vaak gehoord wanneer een voertuig dat een sirene of claxon laatklinken (zoals een politieauto of ambulance) een waarnemer nadert, passeert en zich verwijdert, wat resulteert in een verandering van de toonhoogte van het geluid.

In de astronomie wordt de Dopplerverschuiving gebruikt om afstanden te meten van afgelegen astronomische objecten zoals sterrenstelsels of quasars. De term roodverschuiving wordt gebruikt voor zich van ons verwijderende objecten, omdat het licht naar het rode uiteinde van het spectrum wordt verschoven. Als alternatief wordt blauwverschuiving gebruikt voor objecten die naar ons toe komen. De overgrote meerderheid van sterrenstelsels heeft roodverschuivingen als gevolg van de uitdijing van het heelal.

Donkere energie

Een onbekenden  vorm van energie waarvan wordt aangenomen dat deze de hele ruimte doordringt. Er wordt aangenomen dat donkere energie 70% van de energie en massa i het heelal voor zijn rekening neemt. Donkere energie is momenteel de meest geaccepteerde hypothese die de energie en massa in het heelal verklaart die verantwoordelijk zijn voor de versnelde uitdijing van het heelal.

Donkere materie

Een niet-geïdentificeerd type materie dat ongeveer 27% van de massa en energie in het waarneembare heelal uitmaakt. Het houdt geen rekening met gewone materie, neutrino’s en donkere energie. Omdat donkerematerie geen elektromagnetische straling uitzendt, is het letterlijk donker. Hoewel nooit rechtstreeks waargenomen worden het bestaan en de eigenschappen ervan afgeleid uit zwaartekracht-effecten.

Donkere materie kan bestaan uit gewon materiaal, maar kan ook bestaan uit voor de wetenschap onbekende deeltjes die nog niet zijn ontdekt.

Donkere materie halo

Een gigantische halo van donkere materie die sterrenstelsels omringt. Donkere materie is nog boot rechtstreeks waargenomen, maar de aanwezigheid ervan kan worden afgeleid uit het effect van de zwaartekracht op de rotatie van sterrenstelsels.

Declinatie

Declinatie is een van de twee hoeken (samen met de rechte klimming) die worden gebruikt om een punt of object op de hemelbol te lokaliseren. De declinatie wordt gemeten als de hoekafstand ten noorden of ten zuiden van de hemelevenaar. Positieve waarden worden gebruikt voor noordelijke declinaties, negatieve waardes voor zuidelijke declinaties.

Dubbelster

Een dubbelster waarvan de componenten rond een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien en door zwaartekracht met elkaar zijn verbonden. Veel sterren in de Melkweg en het heelal zijn dubbelsterren.

Dwergplaneet

Een classificatie die in 2006 door de internationale Astronomische Unie (IAU) werd geïntroduceerd om hemellichamen te beschrijven die de status van planeet nog niet helemaal bereiken. Deze nieuwe klasse omvat momenteel Pluto, Ceres, Eris, Haumea en Makemake. Hiervan was Pluto vroeger een planeet, Ceres is het grootste object in de belangrijkste asteroïdengordel tussen mars en Jupiter en Eris, Haumea en Makemake zijn trans-Neptuniaanse objecten.

De classificatie werd geïntroduceerd na de ontdekking van Eris, die groter is dan Pluto. Met de ontdekking van talloze objecten verder dan Neptunus werd besloten dat een nieuwe classificatie van objecten nodig was, anders zou het aantal planeten in het zonnestelsel dramatisch toenemen.

Dwergsterrenstelsel

Kleine sterrenstelsels die tot enkele miljarden sterren bevatten. Ze worden vaak gedefinieerd als sterrenstelsels met een absolute zichtbare helderheid zwakker dan magnitude -18. Ter vergelijking: ons sterrenstelsel bevat tot wel 400 miljard sterren met een absolute magnitude van -21.

De Grote en Kleine Magelhaanse Wolken, satellietsterrenstelsels van de Melkweg, zijn dwergsterrenstelsels.

Dwerg bolvormig sterrenstelsel

Een dwergsterrenstelsel dat weinig sterren en nauwelijks gas bevat. De meeste satellieten van de Melkweg zijn van dit type.

Dwergster

Een type ster met een massa tussen 1/10^de en 1/100^ste van die van de Zon. De meerderheid van de sterren in het heelal zijn dwergsterren.