Woordenlijst Z

woordenlijst — A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Zee (Maan)

Een grote ijzerrijke basaltvlakte op het maanoppervlak die werd gevormd door afkoelende lava. Ze zijn over het algemeen veel gladder en donkerder dan omliggende gebieden, zoals de hooglanden. Ze staan bekend als “zeeën” of beter bekend onder hun Latijnse naam “mare”, omdat vroege astronomen geloofden dat het watermassa’s waren.

De Apollo 11-missie die Neil Armstrom en Buzz Aldrin in juli 969 naar de Maan bracht, landde in de Zee der Stilte.

Zenit

Het punt op de hemelbol dat zich recht boven de waarnemer bevindt.

Zenithal Hourly Rate (ZHR)

Een meting van het aantal meteoren dat een waarnemer op een donkere plek in de loop van een uur zou zien als de radiant van de meteorenregen zich recht boven hem zou bevinden.

Zodiakaal licht

Een zwakke gloed aan de nachtelijke hemel doordat zonlicht wordt verstrooid door stof in het zonnestelsel. Vanwege de lichtvervuiling is het lastig waar te nemen vanuit verstedelijkte gebieden. Het zodiakaal licht is het meest prominent nabij de Zon en is het best te zien in het westen net na zonsondergang of in het oosten vlak voor zonsopkomst.

Zoeker

Een grootveldtelescoop met laag vermogen die parallel aan de hoofdtelescoop wordt bevestigd. Het doel ervan is om in eerste instantie een object en een deel van de sterrenhemel te lokaliseren waar het object gevonden kan worden. Wanneer de zoeker perfect is uitgelijnd met de hoofdtelescoop, zal het object dat eenmaal in de zoeker is gecentreerd ook in het gezichtsveld van de hoofdtelescoop worden gecentreerd.

Zoekers zijn meestal kleine refractors, zoals modellen van 10 * 50 mm of 6 * 30 mm. Omdat ze een gezichtsveld hebben dart verschillende hemelgraden bestrijkt zijn ze ideaal voor het lokaliseren van objecten of het juiste deel van de sterrenhemel.

Zonne-activiteit

Wordt gebruikt om veranderingen in activiteit op het zichtbare oppervlak van de Zon tijdens de elf jaar durende zonnecyclus  te beschrijven. Tijdens actieve tijden zijn er meer zonnevlekken zichtbaar op het oppervlak en zijn andere verschijnselen zoals zonnevlammen gemakkelijker te zien.

Zonnecyclus

De 11-jarige cyclus waarin de activiteit van de Zon varieert. Tijdens de periode van piekactiviteit komen verschijnselen zoals zonnevlekken en zonnevlammen vaker voor dan bij lage activiteit.

Piekactiviteit wordt vaak het zonnemaximum genoemd, lage activiteit het zonneminimum.

Zonnefaculae

Faculae zijn heldere, prominente plekken op het oppervlak van de Zon, de fotosfeer. Ze kunnen duiden op een zich vormende zonnevlek en zijn goed zichtbaar door witlicht-zonnefilters.

Zonnefilamenten stroom heet plasma boven het oppervlak van de Zon. Ze kunnen worden gezien als donkere, onregelmatige lijnen die zich aftekenen tegen de heldere zonneschijf.

Zonnepilaar

Een lichtkolom die zich verticaal boven of onder de Zon uitstrekt op het moment van zonsopkomst of zonsondergang.

Zonnevlekken

Zijn koele, donkere gebieden op het zichtbare oppervlak of fotosfeer van de Zon.

Zonnevlammen

Zijn gewelddadige explosies die plaatsvinden in de atmosfeer van de Zon. Ze zijn het resultaat van het vrijkomen van energie die is opgeslagen in het magnetische veld. Ze komen meestal voor in gebieden van de zonneatmosfeer met sterke magnetische eigenschappen, zoals boven zonnevlekken.

Zonnewind

Een emissie van geladen deeltjes die zich met supersonische snelheden weg van het oppervlak van de Zon bewegen.

Zonsmassa

Een massa-eenheid die overeenkomt met de massa van de Zon (± 2 * 10³⁰ kg). De eenheid wordt gebruikt om de massa van de sterren en andere grote astronomische lichamen te meten.

Zwaartekrachtlenzing

Een door Albert Einstein voorspeld fenomeen in zijn algemene relativiteitstheorie dat ervoor zorgt dat licht rond massieve hemellichamen buigt. Een nabijgelegen sterrenstelsel buigt de ruimtetijd er bijvoorbeeld zo ver omheen dat licht kan worden gezien van een verre quasar, ook la bevindt deze zich ver achter het sterrenstelsel.

Zwaartekrachtgolven

Golven voorspeld in Einsteins algemene relativiteitstheorie waarvan wordt aangenomen dat ze rimpelingen zijn in “het weefsel van ruimtetijd”. Ze worden veroorzaakt door objecten zoals binaire witte dwergen, neutronensterren of zwarte gaten.

De Laser Interferometer Space Antenna (LISA) is een van de vele missies die zwaartekrachtgolven proberen te detecteren.

Zwart gat

Een extreem compact object waarvan de zwaartekracht zo groot is dat niets, inclusief licht, eraan kan ontsnappen. Er wordt aangenomen dat zich in het centrum van elk sterrenstelsel een superzwaar zwart gat bevindt dat miljoen keren massiever is dan de Zon.