De sterrenhemel van november 2023
Meteoren
Drie meteorenzwermen die in eerdere maanden begonnen zijn in november ook nog actief. De Zuidelijke Tauriden, die op 10 september begonnen zijn actief tot 20 november. Dat geldt ook voor de Orioniden waarvan de activiteitsperiode op 2 oktober begon. Van deze meteorenzwerm kunnen we tot 7 november sporadisch nog meteoren zien.
De derde meteorenzwerm is die van de Noordelijke Tauriden waarvan de activiteit op 20 oktober begon. Deze meteorenzwerm heeft op 12 november een zwak maximum. Dat is een dag voor Nieuwe Maan dus de waarneemomstandigheden zijn gunstig. De Noordelijke Tauriden zijn echter een kleine zwerm met een maximum van hooguit enkele meteoren per uur. De Noordelijke Tauriden zijn tot ongeveer 10 december actief. Deze zwerm kent een periode van ongeveer 7 uur maar 2023 is vermoedelijk geen piekjaar.
Halverwege november is ook weer het maximum van de Leoniden. Deze meteorenzwerm heeft een relatief korte activiteitsperiode van 6 – 30 november met een maximum op 18 november. De Leoniden worden geassocieerd met komeet 55P/Tempel-Tuttle die een omlooptijd van iets meer dan 33 jaar heeft. De Leoniden kunnen af en toe grote uitbarstingen vertonen van enkele duizenden meteoren per uur maar voor dit jaar wordt een dergelijke uitbarsting niet verwacht. Vanwege de positie van de radiant i het sterrenbeeld Leo – Leeuw is deze meteorenzwerm het beste zichtbaar vanaf het noordelijk halfrond. De Leoniden produceren snelle meteoren van wel 70 kilometer per uur die vaak nalichtende sporen vertonen. Naast de soms grote aantallen meteoren produceren de Leoniden ook veel zwakke meteoren. Dit jaar zijn de omstandigheden om de Leoniden waar te nemen gunstig, we hebben nauwelijks last van de Maan.
Eind november beginnen de Phoeniciden ook weer actief te worden, dit zal omstreeks 28 november zijn. Over deze zwerm is weinig bekend. Men denkt dat ze afkomstig zijn van de niet meer bestaande komeet D/1819 W1 (Blanpain). Omdat er weinig bekend is over de posities van de uiteengevallen komeet valt er ook niks te zeggen over de activiteit van deze zwerm. Wel vertonen de Phoeniciden vaak heldere meteoren en bewegen ze allemaal redelijk langzaam. Zoals de naam aangeeft bevindt de radiant zich in het sterrenbeeld Phoenix niet ver van de grens met Eridanus en de heldere ster Achernar- Alpha Eridani. De Phoeniciden zijn vanuit Nederland niet zichtbaar.
Geschiedenis
- 14 november 1969 – De bemande Apollo 12 wordt vanaf het Kennedy Space Center in Florida gelanceerd en landde op 19 november 1969 in Oceanus Procellarum op de Maan.
- 3 november 1973 – Mariner 10 wordt gelanceerd. De ruimtesonde moest Venus en Mercurius gaan bestuderen.
- 6 november 1572 – In het sterrenbeeld Cassiopeia verschijnt een supernova die door Tycho Brahe wordt bestudeerd. Het is het eerste sterke bewijs dat de sterrenhemel niet onveranderlijk is. De supernova werd op 15 mei 1574 voor het laatst waargenomen.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Waarnemen
De Maan in november 2023
| Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
|---|---|---|---|
| Laatste Kwartier | 5 november 2023 | 09:38:45 | 404.015 |
| Nieuwe Maan | 13 november 2023 | 10:27:15 | 388.214 |
| Eerste Kwartier | 20 november 2023 | 11:50:50 | 363.446 |
| Volle Maan | 27 november 2023 | 10:16:41 | 382.960 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
De Maan in november 2023
| Datum | |
|---|---|
| 3 | De afnemende Maan bevindt zich 1,5° ten zuiden van Pollux in het sterrenbeeld Tweelingen |
| 6 | De Maan passeert 4° ten noorden van Regulus, tussen de ster en Algieba – Gamma Leonis |
| 9 | De Maan 1° ten noorden van Venus (mag. -4,4) die zich dan in de Maagd – Virgo bevindt |
| 11 | De Maan passeert 2,4° ten noorden van Spica in Maagd – Virgo. |
| 20 | De Maan is 2,7° ten zuiden van Saturnus in het sterrenbeeld Waterman – Aquarius |
| 25 | De Maan passeert 2,8° ten noorden van Jupiter in Ram – Aries |
| 26 | De Maan passeert 2,6° ten noorden van Uranus in Ram – Aries |
| 27 | De Maan is 2,6° te noorden van Aldebaran in Stier – Taurus |
In Europa was de Volle Maan van november ook wel bekend als de “Vorstmaan” en soms als de “Eiken Maan”, ofschoon deze laatste term vaker werd gebruikt voor de Volle Maan in december. Als het de laatste Volle Maan was voor de wintersolstice dan werd deze soms ook wel de “Rouwende Maan” genoemd.
In de Oude Wereld (Europa) was de Volle Maan van november soms bekend als de Vorstmaan en de “Eikenmaan”, alhoewel die laatste naam vaker voor de Volle Maan van december werd gebruikt. Als de Volle Maan de laatste was voor de december solstice dan werd die ook wel de “Rouwmaan” genoemd.
In Noord-Amerika werd de Volle Maan van november ook wel de “Bevermaan” genoemd. Bevers zijn in deze tijd van het jaar bijzonder actief met voorbereidingen voor de winter. Maar dit heeft maar betrekking op een paar Amerikaanse stammen. De meeste stammen zien de Volle Maan van november als het begin van strenge vorst en bezigden namen als “Maan die de rivier doet bevriezen”, Vriesmaan, “Rivieren beginnen te bevriezen Maan” en “Vorstmaan”. De Haida van Alaska, maar verschillende maanden per jaar sneeuw ligt, noemen deze Volle maan de “Sneeuw Maan”.
Zichtbaarheid van het International Space Station
De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.
De planeten in november 2023
Mercurius
Mercurius bevindt zich deze maand in de avondschemering maar is mogelijk tegen het einde van de maand zichtbaar op de grens van de sterrenbeeld Ophiuchus en Sagittarius. De planeet heeft een helderheid van magnitude -0,4 tot -0,5.
Venus
Venus bevindt zich in het sterrenbeeld Leeuw – Leo en beweegt in de loop van de maand naar Virgo – Maagd. De planeet heeft een helderheid van magnitude -4,4 tot -4,2 en is aan de ochtendhemel te vinden.
Mars
Mars gaat verloren in de schemering. De planeet bevindt zich te dicht bij de Zon om waar te nemen.
Jupiter
Jupiter komt op 3 november in oppositie met de Zon en is dan de gehele nacht waarneembaar. De planeet bevindt zich in het sterrenbeeld Ram – Aries en heeft een visuele helderheid van magnitude -2,9.
Saturnus
Saturnus was bezig met zijn retrograde beweging maar die gaat op 5 november over in een directe beweging. De planeet bevindt zich in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman en heeft een visuele helderheid van magnitude 0,7 tot 0,8.
Uranus
Uranus komt op 13 november in oppositie met de Zon. Uranus bevindt zich in het sterrenbeeld Aries – Ram en heeft een visuele helderheid van magnitude 5,6.
Neptunus
Neptunus is aan zijn retrograde beweging bezig in het sterrenbeeld Pisces – Vissen en heeft een visuele helderheid van magnitude 7,9.
De sterrenhemel in november 2023
| Dag | Tijd | Gebeurtenis |
|---|---|---|
| 3 | 06:02 | Jupiter in oppositie met de Zon |
| 3 | 20:09 | Pollux 1,5° ten noorden van de Maan |
| 5 | 09:38 | Eerste Kwartier |
| 6-30 | Activiteit van de Leoniden | |
| 6 | 17:59 | Regulus 4,2° ten zuiden van de Maan |
| 6 | 22:49 | Maan in zijn apogeum op 404.569 kilometer van de Aarde |
| 9 | 10:30 | Venus 1,0° ten zuiden van de Maan |
| 11 | 06:48 | Spica 2,4° ten zuiden van de Maan |
| 12-13 | Maximum van de Noordelijke Tauriden | |
| 13 | 10:27 | Nieuwe Maan |
| 13 | 14:32 | Mars 2,5° ten noorden van de Maan |
| 13 | 18:21 | Uranus in oppositie met de Zon |
| 14 | 15:39 | Mercurius 1,7° ten noorden van de Maan |
| 14 | 21:18 | Antares 0,9° ten zuiden van de Maan |
| 17-18 | Maximum der Leoniden | |
| 18 | 06:41 | Mars in bovenconjunctie met de Zon |
| 20 | 11:51 | Eerste Kwartier |
| 20 | 15:06 | Saturnus 2,7° ten noorden van de Maan |
| 21 | 22:01 | Maan in zijn perigeum op 369.818 kilometer van de Aarde |
| 22 | 08:45 | Neptunus 1,5° ten noorden van de Maan |
| 25 | 12:14 | Jupiter 2,8° ten zuiden van de Maan |
| 26 | 10:19 | Uranus 2,6° ten zuiden van de Maan |
| 27 | 10:16 | Volle Maan |
| 27 | 22:03 | Aldebaran 9,3° ten zuiden van de Maan |
| 28-09/12 | Activiteit van de Phoeniciden |
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
Laag in het noorden zien we deze maand het sterrenbeeld Ursa Major – Grote Beer. Boven de Grote Beer het kleine steelpannetje van Ursa Minor – Kleine Beer. In het noordwesten is de kop van Draco – Draak te vinden met er onder het grote, zwakke sterrenbeeld Hercules.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
In het oosten zijn al de heldere wintersterren zichtbaar. Het sterrenbeeld Auriga – Voerman met de heldere ster Capella staat hoog aan de hemel. Onder Auriga bevindt zich het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen met de heldere sterren Castor en Pollux. Rechtsonder Capella bevindt zich het sterrenbeeld Taurus – Stier met de heldere ster Aldebaran. In het zuidoosten komen de sterren van het wintersterrenbeeld Orion ook al boven de horizon uit.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
Deze maand zijn er in het zuiden geen heldere sterren te zien. Hoog aan de hemel staat het sterrenbeeld Andromeda met daaronder de zwakke en grote sterrenbeelden Pisces – Vissen en Cetus – Walvis. In het zuidwesten het sterrenbeeld Aquarius – Waterman.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
In het westen zijn de drie sterrenbeelden die de Zomerdriehoek vormen nog steeds prominent aanwezig. Op een donkere en maanloze nacht kan je ook eens op zoek gaan naar zwakkere sterrenbeelden zoals Delphinus – Dolfijn, Equuleus – Veulen, Lacerta – Hagedis en Vulpecula – Vosje.
De sterrenhemel boven je hoofd
In het zenit deze maand prominent het sterrenbeeld Cassiopeia samen met de sterrenbeelden Cepheus en Perseus.
