De Winterzeshoek
De Winterzeshoek ie een opvallend asterisme bestaande uit 7 sterren die de noordelijke hemel in de winter domineren. Het zijn de sterren Rigel in Orion, Aldebaran in de Stier, Capella in de Voerman, Castor en Pollux in de Tweelingen, Procyon in de Kleine Hond en Sirius in de Grote Hond.
Sirius en Procyon maken ook deel uit van de Winterdriehoek, een kleiner asterisme dat samen met Betelgeuze in Orion wordt gevormd.
De Winterzeshoek bevindt zich tussen december en maart op het noordelijk halfrond hoog boven de horizon. Een band van de Melkweg loopt door het midden van het asterisme.
Het gebied binnen de grenzen van de Winterzeshoek bevat delen van verschillende sterrenbeelden: Voerman, Grote Hond, Kleine Hond, Tweelingen, Eenhoorn, Orion, Stier, haas en Eridanus.
Op noordelijke breedtegraden komt de Wintercirkel in de tweede helft van december omstreeks 21 uur op. Omstreeks middernacht bereikt het asterisme dan zijn hoogste punt aan de hemel en gaat dan omstreeks 5 uur weer in het zuidwesten onder. Eind januari is de Winterzeshoek al omstreeks 19 uur zichtbaar en wordt her hoogste punt omstreeks 23 uur bereikt.
Sterren
De 7 sterren die de Winterzeshoek vormen behoren tot de helderste sterren aan de sterrenhemel. Sirius is de helderste van alle sterren. Capella is de 6de helderste ster, Rigel en Procyon zijn de 7de en 8ste ster, Aldebaran de 14de, Pollux de 16de en Castor de 24ste. Betelgeuze, die geen deel uitmaakt van de Zeshoek maar zich nabij het centrum bevindt, is de 10de helderste ster aan de hemel.
Het asterisme is met behulp van de sterren van het sterrenbeeld Orion gemakkelijk te vinden. Rigel, die de rechtervoet van de hemelse jager markeert, markeert ook de zuidwestelijke hoek van de Winterzeshoek. Als we naar links gaan markeert Sirius, de helderste ster aan de hemel, de zuidelijkste punt van het asterisme. Nog steeds met de klok mee, is Procyon gemakkelijk te vinden omdat deze ster ook deel uitmaakt van de Winterdriehoek die de ster vormt met Sirius en Betelgeuze, de ster die de linkerschouder van Orion markeert. Castor en Pollux, de twee sterren die qua kleur en helderheid bijna identiek lijken, kunnen worden gevonden door een lijn van Rigel naar Betelgeuze te trekken, en de heldere Capella markeert de noordelijke punt van het asterisme en bevindt zich rechtsboven de hemelse tweelingen. Aldebaran is gemakkelijk te vinden met behulp van de sterren van de Gordel van Orion, door een lijn te volgen die wordt gevormd door de drie sterren in de richting tegenovergesteld aan Sirius.
Deepsky objecten
De Winterzeshoek bevat verschillende heldere nevels. De Orionnevel (Messier 42) is de meest opvallende nevel aan de winterhemel en is onder goede omstandigheden zelfs zonder verrekijker zichtbaar. Hij bevindt zich in het zwaard van Orion, net onder de Gordel van Orion. De Mairannevel (Messier 43), door een grote stofstrook gescheiden van Messier 42, is onderdeel van dezelfde moleculaire wolk. De Paardenkopnevel, een van de beroemdste donkere nevels aan de hemel, bevindt zich in de buurt en maakt ook dele uit van het Orion Moleculaire Wolk Complex.
De Konusnevel met de Kerstboom sterrenhoop en de Rosettenevel met de open sterrenhoop NGC 2244, beide gelegen in het sterrenbeeld Eenhoorn – Monoceros, bevinden zich ook binnen de Winterzeshoek. De Rosettenevel bevindt zich langs de lijn van Betelgeuze naar Procyon, terwijl de Konusnevel net ten noorden van dezelfde lijn ligt.
De Krabnevel (Messier 1), een beroemde supernovarestant in de Stier, vormt met Betelgeuze en Aldebaran een driehoek en kan gevonden worden op ongeveer tweederde van de weg van Betelgeuze naar Elnath – Bèta Tauri.
De open sterrenhoop de Hyaden, waarvan de helderste sterren de vorm van een V hebben en die de kop van Taurus – Stier vormen, bevinden zich in dezelfde gezichtslijn als Aldebaran.
Messier 35 is een grote open sterrenhoop in Tweelingen. De sterrenhoop bevindt zich tussen Aldebaran en Castor. De open sterrenhopen Messier 36 en Messier 38 bevinden zich binnen de polygoon die wordt gevormd door de heldere sterren van het sterrenbeeld Voerman, terwijl Messier 37, een andere prominente open sterrenhoop, zich net buiten de polygoon bevindt.
Met behulp van de sterren van de Winterzeshoek kunnen nog twee andere beroemde deepsky objecten worden gevonden, ook al liggen ze niet binnen het asterisme. Praesepe, Messier 44 vormt een driehoek met Procyon en Pollux. D eopen sterrenhoop is helder, groot en kan op een heldere nacht zonder verrekijker worden gezien. Het is een van de meest nabije sterrenhopen tot de Aarde.
Een andere nabije open sterrenhoop is de Pleiaden – Messier 45 – en die kan gevonden worden door een lijn te verlengen van Sirius naar Aldebaran of door de lijn te volgen door de Gordelsterren van Orion richting noordwesten. De open sterrenhoop is goed zichtbaar en onder goede omstandigheden eenvoudig zonder verrekijkers te zien.
Eerste publicatie: 28 december 2016
Laatste revisie: 3 december 2024
