Sterrenbeelden

Het sterrenbeeld Apus – Paradijsvogel

Apus is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel. Het stelt de Paradijsvogel voor. De naam komt van het Griekse “apous” wat zonder voeten betekent. Er is namelijk een periode geweest dat men dacht dat paradijsvogels geen voeten hadden. Er zijn geen mythes verbonden aan het sterrenbeeld.

Apus - Paradijsvogel volgens Johann Bayer
Apus – Paradijsvogel uit de steratlas Uranometria van Johann Bayer uit 1603. By Johann Bayer – http://aa.usno.navy.mil/library/rare/BayerUran1661PiscisTop.jpg and http://aa.usno.navy.mil/library/rare/BayerUran1661PiscisBot.jpg U.S. Navy Library., Public Domain, Link

Gegevens Sterrenbeeld

Nederlandse naamLatijnse naamAfkortingGenitief
ParadijsvogelApusApsApodis
ZichtbaarheidHet sterrenbeeld is niet vanuit Nederland zichtbaar
Volledig zichtbaar: 7°N – 90°Z
Gedeeltelijk zichtbaar: 7°N – 22°N
GrootteNummer: 67
Oppervlakte ((°)2): 206,3
Oppervlakte (%sterrenhemel): 0,500
OmgevingHet sterrenbeeld wordt omringd door Triangulum Australe, Circinus, Musca, Chamaeleon, Octans, Pavo en Ara
Aantal sterren (≤6,5)*39
MeteorenzwermenEr zijn in Apus geen meteorenzwermen bekend

* Het aantal sterren met een visuele helderheid van magnitude ≤ 6,5 is gebaseerd op de Hipparcos Catalogus

Gegevens sterren

SterNaamBetekenisHelderheid (magnitude)Afstand (lichtjaar)
HD 137388Karaka 1)8,7132,2

1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.

Beschrijving

Apus is gemaakt door de Nederlandse astronoom Petrus Plancius aan de hand van waarnemingen van de zeevaarders Pieter Dirkszoon Keyser en Frederick de Houtman. Het verscheen in 1597 of 1598 op een hemelglobe van Petrus Plancius en zijn compagnon Jodocus Hondius..

Plancius noemde het sterrenbeeld Paradysvogel Apis Indica. Apis Indica is Latijn voor de Indiase bij en dit is vermoedelijk een vergissing. Apis had Avis moeten zijn hetgeen “vogel” betekent.

Bayer nam het sterrenbeeld ook als Apis Indica op in zijn Uranometria maar andere astronomen, zoals Johannes Kepler in 1627 in zijn Rudolphijnse Tabellen, noemden het sterrenbeeld Avis Indica. Het resultaat van deze verwarring is dat Avis Indica werd hernoemd tot Apus en Apis, het sterrenbeeld dat de bij moest verbeelden, werd omgedoopt tot Musca, de Vlieg.

De Franse astronoom Lacaille noemde het sterrenbeeld Apus in zijn steratlas die in 1763 werd gepubliceerd maar beide namen Apus en Avis bleven tot in de 19-de eeuw in gebruik.

Er zijn in Apus geen sterren met planeten bekend en omdat het een zuidelijk sterrenbeeld is bevat het ook geen Messier-objecten. Er zijn geen meteorenzwermen die hun radiant in Apus hebben.

Apus behoort tot de sterrenbeelden van Bayer. Samen met Chamaeleon, Dorado, Grus, Hydrus, Indus, Musca, Pavo, Phoenix, Tucana en Volans.

Chinese sterrenbeelden

Het sterrenbeeld maakt ook deel uit de Chinese sterrenbeelden. Daar is het bekend als de “Kleine Wonder Vogel”.

In de 17de eeuw tijdens de Ming dynastie nam de Chinese astronoom Xu Guangqi (24 april 1562 – 8 november  1633) de Europese sterrenbeelden van de zuidelijke sterrenhemel over om er de eigen Zuidelijke Sterrenbeelden mee te maken. Hij combineerde Apus met enkele sterren van Octans en noemde het nieuwe sterrenbeeld Yì Què (Exotische Vogel).

De sterren van Apus

α Apodis (Alpha Apodis)
Alpha Apodis is de op één na helderste ster van het sterrenbeeld. De visuele helderheid bedraagt magnitude 3,9.De ster is van spectraalklasse G en bevindt zich op een afstand van 160 lichtjaar.

δ Apodis (Delta Apodis)
Delta Apodis is een dubbelster die zich op een afstand van 800 lichtjaar bevindt. Delta-1 Apodis is de helderste ster en is tevens een een onregelmatig veranderlijke ster die een visuele helderheid heeft tussen 4,66 en 4,87. Het is een rode reus.

Delta-2 Apodis is een oranje reuzenster met een visuele helderheid van magnitude 5,27. De ster bevindt zich op 102,9 boogseconden afstand van de hoofdster.

κ Apodis (Kappe Apodis)
Kappa Apodis bestaat uit twee sterren kappa-1 Apodis (HR 5730) en kappa-2 Apodis (HR 5782).

Kappa-1 Apodis is een blauw-witte ster die zich op een afstand van ongeveer 1020 lichtjaar bevindt. Het is een veranderlijke ster van het Gamma Cas-type. Dit zijn snel roterende sterren waarbij de helderheidsvariaties worden veroorzaakt door het verlies aan materie. De ster heeft een gemiddelde helderheid van magnitude 5,4. De helderheid varieert tussen magnitude 5,43 en 5,61. De ster heeft een begeleider die van magnitude 12 is en 27 boogseconden van hoofdster is verwijderd.

Kappa-2 Apodis is een dubbelster bestaande uit een blauw-witte ster en een oranje ster die zich op een afstand van 15 boogseconden bevindt. De hoofdster heeft een helderheid van magnitude 5,64en de begeleider is van magnitude 12,5.

β Apodis (Beta Apodis) bevindt zich op een afstand van 158 lichtjaar. De ster heeft een helderheid van magnitude 4,23.

ζ Apodis (Zeta Apodis) Zeta Apodis bevindt zich op een afstand van 312 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van magnitude 4,76.

η Apodis (Eta Apodis) Eta Apodis is een ster met een afwijkende chemische samenstelling. De ster heeft van enkele elementen sterke absorptie lijnen maar van enkele andere elementen hele zwakke absorptielijnen. De ster straalt heel veel infrarode straling uit. Deze straling wordt mogelijk veroorzaakt door een stofschijf die op een afstand van 31 Astronomische Eenheden om de ster draait.

ε Apodis (Epsilon Apodis)
Epsilon Apodis is een blauw-witte hoofdreeksster die zich op een afstand van ongeveer 551 lichtjaar bevindt. Het is aan Gamma Cas-veranderlijke ster met een gemiddelde helderheid van magnitude 506. De helderheid van de ster varieert 0,05 magnitudes.

HD 137388 – Karaka

In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Nieuw Zeeland kreeg de ster HD 137388 toegewezen.

Het land gaf de ster de naam Karaka. Karaka is het woord in de Māori-taal voor een plant die alleen in Nieuw-Zeeland voorkomt en die een helder oranje, vlezige vrucht produceert. De planeet, HD 137388 kreeg de naam Kererū. Kererū is het woord in de Māori-taal voor een grote struikduif die oorspronkelijk uit Nieuw-Zeeland komt.

HD 137388 is een ster van spectraalklasse K. De ster is ongeveer 132,2 lichtjaar van ons verwijderd. Karaka heeft een massa van 0,93 zonsmassa en een straal van 0.86 * de straal van de Zon. Karaka heeft een visuele helderheid van magnitude 8,7.

De planeet HD 137388 b heeft een massa van 0,223 * de massa van Jupiter en draait met een periode van 330 dagen om zijn ster heen.

De gemiddelde afstand tussen ster en planeet bedraagt 0,89 Astronomische Eenheden.

De planeet is gevonden met behulp van de High Accuracy Radial velocity Planet Searcher (HARPS). Dit instrument bevindt zich op de La Silla sterrenwacht van de ESO in Chili. HARPS maakt, zoals uit de naam is te herleiden, gebruik van de radiale snelheidsmethode om planeten bij andere sterren te vinden. HARPS ontdekte de planeet in 2011.

Deep sky objecten in Apus

NGC 6101

NGC 6101 in Apus
NGC 6101 in Apus. By NASA – Hubble Space Telescope – http://server1.wikisky.org/imageView?image_id=60472, Public Domain, Link

NGC 6101 is een zwakke bolhoop, de sterren zijn niet helderder dan magnitude 14. De bolhoop staat 7 graden ten noorden van γ Apodis. Een telescoop met een opening van minimaal 20 cm is nodig om de bolhoop in afzonderlijke sterren op te lossen. NGC 6101 heeft een visuele helderheid van magnitude 9,2.

NGC6101 is ook bekend als Bennett 74 en als Caldwell 107.

IC 1499

IC 1499 is een kleine bolhoop. Het is de meest zuidelijke bolhoop die we kennen. Dat wil zeggen dat het de bolhoop is die zich het dichtste bij de zuidelijke hemelpool bevindt. Je hebt een 20 cm telescoop nodig om de bolhoop als een klein vlekje te kunnen waarnemen.

IC 4633 en NGC 6392 zijn de twee helderste sterrenstelsels die in het sterrenbeeld te vinden zijn. NGC 6392 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat op 17 juni 1835 door John Herschel werd ontdekt. Het heeft een visuele helderheid van magnitude 11,7 en een schijnbare grootte van 1,3′ * 1,3′.

Sterrenkaarten

Apus - Paradijsvogel volgens Johann Bayer
Apus – Paradijsvogel uit de steratlas Uranometria van Johann Bayer uit 1603. By Johann Bayer – http://aa.usno.navy.mil/library/rare/BayerUran1661PiscisTop.jpg and http://aa.usno.navy.mil/library/rare/BayerUran1661PiscisBot.jpg U.S. Navy Library., Public Domain, Link
IAU-kaart Apus – Paradijsvogel
IAU-kaart van het sterrenbeeld Apus – Paradijsvogel
IAU-kaart van het sterrenbeeld Apus – Paradijsvogel

Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Apus – Paradijsvogel.

Eerste publicatie: 16 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 26 december 2021