De sterrenhemel van februari 2025

Waarom is februari de kortste maand en waarom heeft de maand zo’n afwijkend aantal dagen? Het antwoord op deze vragen is nogal gecompliceerd. Ze hebben betrekking op de maankalender, de oude Romeinen, priesters, Julius Caesar en de manier waarop politici denken over kalenders. Hoe dat precies in elkaar zit is te lezen in dit artikel.
Auriga – Voerman en Gemini –Tweelingen zijn ’s avonds de helderste sterrenbeelden; ze staan hoog boven de horizon. Het sterrenbeeld Lynx vult de leegte tussen deze sterrenbeelden het Ursa Major – Grote Beer op. De Lynx is lastig te vinden van de helderste sterren van dit sterrenbeeld zijn zwakker dan de 3de magnitude en zijn vanuit een lichtvervuilde omgeving lastig te zien.
De zeshoek van Auriga is het meest opvallende kenmerk van dit sterrenbeeld. De zeshoek bestaat uit de sterren Capella, Menkalinan, AlMaaz, Mahasin en Hassalah in Auriga en Elnath in Taurus – Stier. De zeshoek kan gebruikt worden om verschillende relatief heldere deepsky-objecten te inden in dit gebied van de sterrenhemel. Dit zijn o.a. de heldere open sterrenhopen Messier 36, Messier 37 en Messier 38 en de nevels IC 405, IC 410, IC 417 en NGC 1931.
Capella is de helderste ster in Auriga en de zesde helderste ster aan de sterrenhemel. De ster is traditioneel ook bekend als de Geitenster. Twee relatief heldere sterren in de buurt van Capella, Saclateni en Haedus (Zeta en Eta Aurigae), zijn de kinderen van de Geit (de Haedi). Almaaz – Epsilon Aurigae vormt de elleboog van de wagenmenner wordt ook vaak aan dit asterisme toegevoegd maar hoort er historisch gezien niet bij.
Het sterrenbeeld Gemini – Tweelingen bevindt zich ten zuidoosten van Auriga en ten noordoosten van het heldere sterrenbeeld Orion. Castor en Pollux, de twee helderste sterren van het sterrenbeeld, vormen de hoofden van de hemelse tweeling. Pollux is de 17de helderste ster aan de sterrenhemel en Castor de 23ste.
Pollux maakt deel uit van de Winterzeshoek, dit is een groot asterisme dat de noordelijke hemel in de winter domineert. Het asterisme is ’s avonds hoog in het zuidwesten te vinden. De andere 5 sterren van de winterzeshoek zijn Capella in Voerman, Aldebaran in Stier, Rigel in Orion, Sirius in Grote Hond en Procyon in de Kleine Hond.
Kaart van de actuele sterrenhemel
De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.
Gebruik:
- Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
- Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
- Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
- Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren
Geschiedenis
In 1664 gebruikte Giovanni Cassini, een astronoom aan de Panzano sterrenwacht in de buurt van Bologna, een refractor om Jupiter te bestuderen. Hij bestudeerde banden en vlekken en bestudeerde banen van de vier grootste manen. Cassini’s werk leidde tot de uitnodiging om de bouw van de nieuwe Sterrenwacht van Parijs te begeleiden. Hierna richtte hij zijn aandacht op Saturnus en dan in het bijzonder op de maan Titan die in 1655 door de Nederlandse astronoom Christiaan Huygens was gevonden.
In 1667 ontdekte Cassini de maan Japetus en in 1672 de maan Rhea. In 1675 ontdekte hij een grote opening in de ringen van Saturnus waaruit hij concludeerde dat de ringen geen aaneengesloten schijf was maar bestond uit een verzameling van objecten die rond de planeet draaien. In 1684 ontdekte Cassini de manen Tethys en Dione.

In oktober 1997 werd de Cassini-Huygens-missie gelanceerd die als doel had om Saturnus en zijn grootste maan Titan te onderzoeken. De missie was een internationaal samenwerkingsverband tussen de ESA, Agenzia Spaziale Italiana (ASI) en de NASA. Op 14 januari 2005 landde de Huygenssonde op Titan. Dit was de eerste landing op een andere maan dan de onze. Tijdens zijn 2,5 uur durende afdaling nam Huygens foto van de bovenste atmosfeer en het oppervlak. Tijdens de landing bedroeg de temperatuur op Titan -180 °C. kaarten van Titan, gemaakt aan de hand van de Huygens-data, vertonen meren en rivieren van methaan en ethaan. Ook regent het op de maan. Titan heeft een weersysteem dat vergelijkbaar is met dat van de Aarde.
De missie bestudeerde ook de maan Enceladus, een kleine donkere ijsmaan met een doorsnede van ongeveer 500 kilometer. Ondanks de geringe hoeveelheid zonlicht die Enceladus bereikt werden er interessante kenmerken gezien. In 2005 werd tijdens een scheervlucht een dichte wolk water en ijs aan de zuidpool waargenomen. Deze verspreidde zich naar de ringen van Saturnus. Scheervluchten in 2008 leidden tot de detectie van waterdamp, koolstofdioxide, koolstofmonoxide en organische verbindingen die met snelheden van 1300 km/u werden uitgestoten.

Waarnemen
Maandoverzicht
De Maan in februari 2025
Maanfase | Datum | Tijd | Afstand tot de Aarde (km) |
Perigeum | 2 februari 2025 | 03:47 | 367.457 |
Eerste Kwartier | 5 februari 2025 | 09:04 | 364.675 |
Volle Maan | 12 februari 2025 | 14:54 | 393.590 |
Apogeum | 18 februari 2025 | 02:10 | 404.882 |
Laatste Kwartier | 20 februari 2025 | 18:34 | 401.134 |
Nieuwe Maan | 28 februari 2025 | 01:46 | 369.575 |
Zie ook Kuuke’s Maan kalender
De Sneeuwmaan
Februari is op het noordelijk halfrond vaak de koudste maand en veel landen aan weerszijden van de Atlantische oceaan hebben te maken met aanzienlijke hoeveelheden sneeuw. De Volle Maan in februari wordt daarom vaak de “Sneeuwmaan” genoemd, echter die naam wordt soms door Noord-Amerikaanse stammen gebruikt voor de Volle Maan in januari. Er zijn Noord- Amerikaanse stammen die de Volle Maan in februari de “Hongermaan” noemen end at heeft te maken met de gebrekkige hoeveelheden voedsel aan het einde van de winter. Andere namen zijn “Stormmaan” en “Zuivere Maan”, alhoewel die laatste naam dan weer meer wordt gebruikt voor de Volle Maan in maart. De Arapaho van de Great Plains in de Verenigde Staten noemden de Volle Maan de Maan “als sneeuw waait als zandkorrels in de wind”.
Zwarte Maan
Omdat februari nooit meer dan 29 dagen heeft en de synodische maand (tussen twee fases, zoals van Nieuwe Maan naar Nieuwe Maan) is meer dan een halve dag langer is, is er soms geen Volle Maan in februari. Dit is iedere 19 jaar zo. Dit is een van de definities van de term “Zwarte Maan”, ofschoon dezelfde term soms ook wordt gebruikt als er geen Nieuwe Maan ineen bepaalde kalendermaand is.
De planeten in februari 2025
Mercurius
Mercurius heeft deze maand een visuele helderheid van magnitude -1,0 tot -1,6. De planeet verplaatst zich op 26 februari van het sterrenbeeld Aquarius – Waterman naar Pisces – Vissen. Tot 9 februari gaat Mercurius voor de Zon onder. Op 9 februari is de planeet in bovenconjunctie met de Zon en na 9 februari gaat de kleine planeet steeds later na de Zon onder.
Venus
Venus bereikt op 7 februari zijn hoogste punt boven de horizon. Op 16 februari bereikt de planeet zijn grootste visuele helderheid van magnitude -4,6. Venus gaat dan enkele uren na de Zon onder.
Mars
De rode planeet is ongeveer de hele nacht zichtbaar. Aan het begin van de maand heeft Mars een visuele helderheid van magnitude -1,1 en aan het einde van de maand is dat gezakt naar magnitude -0,3.
Jupiter
Op 4 februari beëindigd Jupiter zijn retrograde beweging langs de hemel. De planeet heeft dan een visuele helderheid van magnitude -2,5. Jupiter bevindt zich in het sterrenbeeld Taurus – Stier.
Saturnus
Saturnus heeft een visuele helderheid van magnitude 1,1. De planeet bevindt zich laag boven de westelijke horizon in het sterrenbeeld Aquarius – Waterman. Saturnus gaat niet lang na zonsondergang onder.
Uranus
Uranus heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7 – 5,8. De planeet bevindt zich in het sterrenbeeld Aries – ram dat tegen middernacht hoog boven de horizon staat.
Neptunus
Neptunus bevindt zich in het sterrenbeeld Pisces – Vissen en heeft een visuele helderheid van magnitude 7,8. De planeet is in de eerste helft van de maand nog met behulp van een verrekijker te vinden in de buurt van Saturnus.
De sterrenhemel in februari 2025
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
De sterrenbeelden boven de noordelijke horizon zijn voornamelijk de circumpolaire sterrenbeelden: Ursa Minor – Kleine Beer, Cepheus en Draco – Draak. Cassiopeia bevindt zich in het noordwesten en Ursa Major – Grote Beer vinden we hoog in het noordoosten. In deze tijd van het jaar staat de Grote Beer op zijn kop met de steel van de steelpan die in de avond richting de horizon wijst.
De locatie van de noordelijke hemelpool wordt gemarkeerd door Polaris, de helderste ster in Ursa Minor – Kleine Beer. De Poolster markeert het puntje van de start van de Kleine Beer en het einde van de steel van de Kleine Steelpan. De ster kan worden gevonden door een denkbeeldige lijn vanuit de twee buitenste sterren van de pan van de Grote Beer te verlengen. Een lijn getrokken vanuit Merak door Dubhe vijf keer verlengd brengt je bij de Poolster.

Draco – Draak, een van de grootste sterrenbeelden aan de sterrenhemel, kronkelt om de kom van de Kleine Beer. De staart van de Draak bevindt zich tussen de twee Beren in. De kop van de Draak bevindt zich ’s avonds dicht bij de noordelijke horizon. De kop van de Draak wordt gevormd door vier relatief heldere sterren: Eltanin, Rastaban, Grumium en Kuma. Eltanin en Rastaban vormen de ogen van de Draak bevinden zich dichter bij de horizon.
De opvallende figuur van het sterrenbeeld Cepheus – een huis) is op een heldere, donkere nacht te zien in de buurt van Cassiopeia. Alderamin, de helderste ster in Cepheus, bevindt zich aan de voet van het huisvormige asterisme. De ster kan worden gevonden door een lijn door te trekken van Schedar tot Caph. Dit zijn de helderste sterren van de W van Cassiopeia.
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon
’s Avonds komen in het oosten de dierenriemsterrenbeelden Leo – Leeuw en Virgo – Maagd op. Het zwakkere Coma Berenice – Haar van Berenice en Canes Venatici – Jachthonden bevinden zich in het gebied tussen de Maagd en de steel van de steelpan van de Grote Beer.
Leo – Leeuw is een van de best herkenbare sterrenbeelden aan de sterrenhemel. Het sterrenbeeld lijkt echt op het dier dat het vertegenwoordigt. De manen van de Leeuw worden gevormd door een asterisme dat de Sikkel van Leo wordt genoemd. De heldere ster Regulus markeert het haart van de Leeuw en bevindt zich aan de basis van de Sikkel. De tweede heldere ster, Denebola markeert het puntje van de staart van de Leeuw.
De staart van de Leeuw strekte zich ooit uit tot wat nu het sterrenbeeld Coma Berenices is. De sterren van het Haar van Berenice vertegenwoordigden het plukje van de staart van de Leeuw.

De sterren van Coma Berenice zijn allemaal zwak. De helderste sterren, de gele dwerg Bèta Comae Berenices en de witgele dwerg Diadem – Alpha Comae Berenices hebben een helderheid van respectievelijk magnitude 4,26 en 4,32. Het sterrenbeeld bevat echter de heldere en grote open sterrenhoop Melotte 111 – de Coma Ster Cluster die op een heldere nacht gemakkelijk is te vinden. Deze open sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 1,8 en een grootte van 7,5° aan de sterrenhemel. Melotte 111 is ongeveer 280 lichtjaar van ons verwijderd.
In Coma Berenices vinden we ook de Coma Cluster van sterrenstelsels. Deze cluster bevat meer dan 1000 leden. Het sterrenbeeld herbergt daarnaast ook een deel van de Virgo Cluster, deze cluster van sterrenstelsels beslaat ongeveer 8° aan de sterrenhemel en ligt gecentreerd in het sterrenbeeld Virgo – Maagd.
De Y van Virgo – Maagd, de vorm waarvan het sterrenbeeld is te herkennen, is omstreeks 22 uur gedeeltelijk boven de horizon gerezen, maar de heldere ster Spica, de 16de helderste ster aan de sterrenhemel, komt nog later op. Spica bevindt zich aan de basis van het Y-asterisme en kan worden gevonden door de boog vanuit de steel van de steelpan van de Grote Beer te volgen. De gekromde lijn leidt eerst naar de ster Arcturus, de helderste noordelijke ster, en daarna naar Spica.
Arcturus is de helderste ster in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder. Dit sterrenbeeld in ’s avonds in het noordoosten te zien. De oranje reus is de 4de helderste ster aan de sterrenhemel en bevindt zich aan de basis van het asterisme dat we de Vlieger noemen.
Arcturus, Spica en Regulus vormen het asterisme de Lentedriehoek. Dit is een asterisme dat in de lente de noordelijke hemel domineert. Met het naderen van de lente komt het asterisme steeds vroeger op tot het omstreeks 22 uur volledig zichtbaar is.
Arcturus en Spica maken ook nog deel uit van de Grote Diamant (ook wel de Diamant van Virgo), een asterisme dat verder bestaat uit de ster Cor Caroli in het sterrenbeeld Canes Venatici – Jachthonden en de ster Denebola in het sterrenbeeld Leo – Leeuw.
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
De zuidelijke en zuidwestelijke avondhemel wordt gedomineerd door de sterrenbeelden die de Wintercirkel vormen.
Sirius, de helderste ster aan de hemel, staat hoog boven de zuidelijke horizon. De sterren die de achterpoten en staart van de Grote Hond markeren – Adhara, Wezen en Aludra – vormen een Driehoek die onder de heldere Hondsster is te zien.
Procyon, de helderste ster in de Kleine Hond – Canis Minor, en de 8ste helderste ster aan de hemel, bevindt zich hoger boven de horizon, bijna direct in het zuiden.

De twee hondensterrenbeelden _ Canis Major en Canis Minor – vertegenwoordigen de honden die Orion, de jager, volgen terwijl hij een Haas achtervolgt, vertegenwoordigd door het sterrenbeeld Lepus. Orion en Lepus zijn zichtbaar in het zuidwesten. De oren van de Haas liggen net onder Rigel en zijn staart bevindt zich onder Saiph, wijzend in de richting van Sirius.
Sirius en Procyon vormen samen met Betelgeuze in Orion de Winterdriehoek. Het heldere asterisme kan worden gebruikt om de zwakkere Eenhoorn – Monoceros te vinden. vanuit een lichtvervuilde omgeving zijn de zwakke sterren van Monoceros onzichtbaar maar het sterrenbeeld is onder amateurastronomen populair vanwege de verschillende mooie deepsky objecten. Dit zijn o.a. de Konusnevel, de Rosettenevel, de Kerstboomcluster en de open sterrenhoop Messier 50.
Puppis – Achtersteven – vertegenwoordigde de achtersteven van het enorme sterrenbeeld Argo Navis, het mythische schip van Jason en zijn Argonauten, en maakte samen met de aangrenzende sterrenbeelden Carina – Kiel en Vela – Zeilen ooit deel uit van het sterrenbeeld Argo Navis. Het sterrenbeeld bevindt zich pal in het zuiden maar komt voor de meeste noordelijke waarnemers niet ver boven de horizon uit. Puppis is het meest noordelijke en grootste van de drie sterrenbeelden. In Puppis vinden we drie open sterrenhopen uit de Messier-catalogus: Messier 46, Messier 47 en Messier 93.
Hydra, het grootste van de 88 sterrenbeelden, bevindt zich aan de zuidoostelijke sterrenhemel. Het is een relatief zwak sterrenbeeld maar de helderste ster Alphard is te vinden aan de hand van de heldere sterren van Leo – Leeuw. Op een donkere, heldere nacht is de kop van Hydra te vinden tussen Procyon en Regulus.
De zwakke sterrenbeelden Pyxis – Kompas en Antlia – Luchtpomp bevinden zich ook aan de zuidelijke en zuidoostelijke hemel, maar hun sterren zijn vanuit lichtvervuilde gebieden nauwelijks zichtbaar. Alpha Pyxidis heeft een helderheid van magnitude 3,68 en Alpha Antlia is met ene helderheid van magnitude 4,25 nog zwakker.
De sterrenhemel boven de westelijke horizon
Cetus – Walvis en Aries – Ram gaan omstreeks 22 uur in het westen onder en de meer opvallendere Orion, Stier – Taurus en Perseus bevinden zich nog steeds hoog boven de westelijke horizon. De kop van Cetus – Walvis lijkt bijna direct westelijk, terwijl de Ram meer naar het noordwesten ligt. De heldere Menkar, de ster die de kaak van de Walvis markeert, kan worden gevonden door de V van de Hyaden in Stier te volgen.
De Hyaden en de Pleiaden behoren tot de helderste en dichtstbijzijnde open sterrenhopen aan de hemel. De meer opvallende cluster van de Pleiaden markeert de schouder van de Stier terwijl de V-vormige Hyaden de kop van de Stier markeren.
Aldebaran, de helderste ster in Stier en de 14de helderste ster aan de hemel, bevindt zich in dezelfde gezichtslijn als de Hyaden maar maakt geen deel uit van de open sterrenhoop. De ster bevindt zich veel dichter bij ons en markeert een van de ogen van de Stier.

Aldebaran is te vinden aan de hand van de sterren van de Gordel van Orion, een van de meest herkenbare asterismes aan de nachtelijke hemel. Alnitak, Alnilam en Mintaka wijzen in de richting van de reuzenster, in de tegenovergestelde richting wijzen de drie gordelsterren naar Sirius in Canis Major – Grote Hond. Sirius is de helderste ster aan de hemel.
Orion is hoog boven de noordwestelijke horizon zichtbaar. De belangrijkste figuur in het sterrenbeeld – een kromme zandloper – wordt omlijnd door Betelgeuze, Rigel, Bellatrix Saiph en de sterren van de Gordel van Orion. Rigel, de helderste ster van het sterrenbeeld, kan worden gebruikt om Cursa te vinden, de op één na helderste ster in Eridanus – de rivier.
De meeste noordelijke waarnemers kunnen het hele sterrenbeeld Eridanus nooit zien, maar een groot deel ervan is nu ’s avonds zichtbaar boven de zuidwestelijke horizon. De hemelse rivier strekt zich van noord naar zuid verder uit dan enig ander sterrenbeeld. Het noordelijke uiteinde bevindt zich nabij Rigel en het zuidelijke uiteinde bevindt zich in de uiterste zuidelijke sterrenhemel. Dit uiteinde wordt gemarkeerd door Achernar, de 9de helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel.
Perseus bevindt zich hoog in het zuidwesten. De sterren zijn op een heldere nacht gemakkelijk zichtbaar tussen Taurus – Stier en Cassiopeia. De superreus Mirfak, de helderste ster van het sterrenbeeld, is het helderste lid van de Alpha Persei Cluster, een open sterrenhoop die onder goede omstandigheden met het blote oog zichtbaar is.
Ram – Aries en Driehoek – Triangulum bevinden zich tussen Perseus en de horizon, terwijl de grotere Vissen meestal om 22 uur onder zijn gegaan.
De helderste sterren van Andromeda – Alpheratz, Mirach en Almach – vormen een ketting die ’s avonds bijna loodrecht op de noordwestelijke horizon ligt.
De sterrenhemel boven je hoofd
Recht boven je hoofd, in het zenit, staan deze maand enkele zwakke sterretjes die samen het sterrenbeeld Lynx vormen. Om de Lynx heen de sterrenbeelden Ursa Major – Grote Beer, Gemini – Tweelingen, Auriga – Voerman en Perseus.
Meteorenzwermen
Deze maand zijn er slechts twee, relatief kleine meteorenzwermen. Het zijn beide meteorenzwermen die alleen op het zuidelijk halfrond zichtbaar zijn. De belangrijkste van de twee is de meteorenzwerm der alpha-Centauriden die begint op 31 januari 2025. Deze meteorenzwerm heeft twee aparte takken met radianten in de buurt van de helderste sterren van Centaurus (Rigil Kentauris en Hadar, α Cen resp. β Cen). Deze twee aparte stromen zijn bekend als de α-Centauriden en de β-Centauriden. Beide stromen hebben een laag maximum met een uurgemiddelde van ongeveer 5 – 6 meteoren per uur. Het maximum valt op 8 februari 2025. het is dan wassende Maan en die gaat enkele uren na middernacht onder.
De tweede meteorenzwerm is die van de γ-Normiden waarvan de activiteit omstreeks 25 februari 2025 begint en doorgaat tot in maart met in de nacht van 14 op 15 maart een zwak maar scherp maximum. Helaas zijn de meteoren van de γ-Normiden lastig te onderscheiden van de sporadische meteoren dus is deze zwerm alleen geschikt voor de ervaren meteorenwaarnemer. Tijdens het maximum is het ook nagenoeg Volle Maan waardoor de zwakke meteoren verdrinken in het licht van de Maan.